مقدمه
اختلال شخصیت اسکیزوئید (Schizoid Personality Disorder) یکی از اختلالات شخصیت دسته “گروه A” است که با تمایل شدید به انزوا، عدم علاقه به روابط اجتماعی، و بیان محدود هیجانات در روابط میانفردی مشخص میشود. افراد مبتلا به این اختلال تمایل دارند از تعاملات اجتماعی فاصله بگیرند و اغلب با بیتفاوتی به اتفاقات و احساسات دیگران واکنش نشان میدهند. در این مقاله، به بررسی جامع ویژگیهای این اختلال، علل، معیارهای تشخیصی، روشهای درمانی، و همچنین تفاوتهای آن با سایر اختلالات شخصیت میپردازیم.
تاریخچه اصطلاح اسکیزوئید
اصطلاح “اسکیزوئید” اولین بار توسط “اویگن بلویلر” در اوایل قرن بیستم مطرح شد.
اختلال شخصیت اسکیزوئید به معنای تمایل به درونگرایی و رویگردانی از دنیای بیرونی است. این واژه از دو بخش تشکیل شده است:
اسکیزو: که مخفف اسکیزوفرنی است.
اوئید: به معنای فرم، شکل یا حالت.
بنابراین، “اسکیزوئید” به معنای “شبیه به اسکیزوفرنی” یا “به شکل اسکیزوفرنی” است. این اختلال به ویژگیهایی مانند انزوا و بیعلاقگی به روابط اجتماعی اشاره دارد.
ویژگیهای اختلال شخصیت اسکیزوئید
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید به دلیل ویژگیهای خاص خود، از دیگران متمایز میشوند. این ویژگیها به طور کلی به موارد زیر تقسیم میشوند:
تمایل شدید به انزوا
افراد مبتلا به اختلال اسکیزوئید به شدت از روابط اجتماعی اجتناب میکنند. آنها حتی در جمع خانواده و دوستان نزدیک، علاقهای به برقراری ارتباط عاطفی و اجتماعی نشان نمیدهند.
عدم لذت روانی و فیزیکی از فعالیتها
این افراد از فعالیتهایی که برای دیگران لذتبخش است، مانند تفریحات، ورزشها، یا گردهماییهای خانوادگی، لذتی نمیبرند و به نظر میرسد که این فعالیتها برای آنها بیمعنی است.
ترجیح تنهایی
یکی از ویژگیهای برجسته افراد اسکیزوئید این است که آنها ترجیح میدهند به تنهایی وقت بگذرانند و از فعالیتهای انفرادی مانند مطالعه، نقاشی، یا بازیهای ویدئویی لذت میبرند.
بیتفاوتی نسبت به تحسین یا انتقاد
این افراد تحت تأثیر تحسین یا انتقاد دیگران قرار نمیگیرند. تحسین یا سرزنش دیگران بر رفتار و نگرش آنها تأثیری ندارد و غالبا به نظر میرسد که هیچ گونه علاقهای به نظر دیگران ندارند.
توجه به فعالیتهای فکری
افراد اسکیزوئید به فعالیتهایی که نیاز به تعامل با دیگران ندارد، علاقه نشان میدهند. این میتواند شامل کارهای تکنیکی، برنامهنویسی کامپیوتر، یا فعالیتهای علمی باشد.
ارتباط بین اوتیسم و اختلال شخصیت اسکیزوئید
شباهتهای بسیاری بین اختلال شخصیت اسکیزوئید و اختلال طیف اوتیسم (ASD) وجود دارد. این شباهتها به ویژه در مواردی مانند تمایل به انزوا، محدودیت در بیان هیجانات، و مشکلات در تعاملات اجتماعی آشکار میشود. با این حال، تفاوتهای مهمی نیز میان این دو وجود دارد:
- همدلی: در افراد مبتلا به اوتیسم، مشکلاتی در درک و همدلی با دیگران وجود دارد، در حالی که افراد اسکیزوئید معمولاً توانایی درک احساسات دیگران را دارند، اما انتخاب میکنند که بیتفاوت بمانند.
- هدفمندی در روابط: افراد مبتلا به اوتیسم اغلب به دلیل ناتوانی در درک سیگنالهای اجتماعی از ارتباط با دیگران دوری میکنند، در حالی که افراد اسکیزوئید به دلیل عدم علاقه شخصی به روابط، از آنها پرهیز میکنند.
معیارهای تشخیصی DSM-5 برای اختلال شخصیت اسکیزوئید
طبق دستورالعمل DSM-5، اختلال شخصیت اسکیزوئید با الگوی مداوم از انزوا، بیتفاوتی نسبت به دیگران، و هیجانات محدود در روابط اجتماعی مشخص میشود. برای تشخیص این اختلال، وجود حداقل چهار مورد از معیارهای زیر ضروری است:
- نداشتن تمایل به روابط نزدیک و نداشتن لذت از آنها، حتی با اعضای خانواده.
- انتخاب مداوم فعالیتهای انفرادی.
- بیعلاقگی یا کمعلاقگی به تجربههای جنسی با دیگران.
- نداشتن لذت از فعالیتهای مختلف.
- نداشتن دوستان نزدیک یا افراد مورد اعتماد، بهجز اعضای خانواده درجه یک.
- بیتفاوتی نسبت به تحسین یا انتقاد دیگران.
- سردی هیجانی، کنارهگیری و عدم ابراز احساسات.
“این معیارها به تشخیص دقیق این اختلال کمک میکنند و تفاوت آن را با سایر اختلالات شخصیت برجسته میسازند.”
علل اختلال شخصیت اسکیزوئید
عوامل متعددی در ایجاد اختلال شخصیت اسکیزوئید نقش دارند که به دو دسته عمده تقسیم میشوند:
عوامل ژنتیکی
پژوهشها نشان دادهاند که عوامل ژنتیکی میتوانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند. افرادی که در خانواده خود سابقه اسکیزوئید دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این اختلال قرار دارند.
عوامل محیطی و تجربیات دوران کودکی
تجربیات منفی در دوران کودکی، مانند بدرفتاری، غفلت، یا نداشتن ارتباطات عاطفی پایدار با والدین، میتوانند زمینهساز توسعه ویژگیهای اسکیزوئید شوند. افرادی که در محیطهای خانوادگی سرد و بدون حمایت بزرگ میشوند، ممکن است به مرور زمان به سمت انزوا و بیتفاوتی اجتماعی گرایش پیدا کنند.
پیج اینستاگرام آکادمی تلسی را دنبال کنید
درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید
درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید معمولاً چالشبرانگیز است زیرا افراد مبتلا به این اختلال به ندرت به دنبال درمان میروند یا تمایلی به دریافت کمک ندارند. با این حال، روشهای درمانی زیر میتوانند مفید باشند:
رواندرمانی فردی
رواندرمانی به فرد کمک میکند تا الگوهای رفتاری و افکار خود را درک کرده و تغییر دهد. تکنیکهای مانند “درمان شناختی-رفتاری” (CBT) به بیماران کمک میکند تا افکار منفی را شناسایی و بهبود دهند و مهارتهای اجتماعی خود را ارتقا دهند.
آموزش مهارتهای اجتماعی
آموزش مهارتهای اجتماعی به افراد اسکیزوئید کمک میکند تا بتوانند بهتر با دیگران ارتباط برقرار کنند و از انزوای خود خارج شوند.
دارو درمانی
اگر فرد اسکیزوئید دچار علائم افسردگی، اضطراب، یا سایر مشکلات روانی باشد، داروهای ضدافسردگی یا ضداضطراب میتوانند تجویز شوند. با این حال، داروها معمولاً برای درمان مستقیم ویژگیهای اسکیزوئید مؤثر نیستند، بلکه برای علائم همزمان مفید هستند.
کیس استادی اختلال شخصیت اسکیزوئید
کیس استادی 1: سام، 32 ساله
سام مردی 32 ساله است که از دوران کودکی به تمایل شدیدی به تنهایی و انزوا شهرت داشت. او همیشه ترجیح میداد به جای بازی با همسالان، وقت خود را به تنهایی صرف کند. در دوران نوجوانی، از شرکت در فعالیتهای گروهی و اجتماعی مدرسه خودداری میکرد و معمولاً به جای حضور در مهمانیها یا مناسبتهای خانوادگی، در خانه میماند تا کتاب بخواند یا به کارهای انفرادی دیگر بپردازد.
با ورود به دوران بزرگسالی، این الگوی رفتاری ادامه پیدا کرد. او شغلی در زمینه برنامهنویسی انتخاب کرد که به او امکان میداد بیشتر زمان خود را بهطور مستقل و بدون نیاز به تعاملات اجتماعی بگذراند. سام هیچگاه نیازی به ایجاد رابطه صمیمی با همکارانش احساس نکرد و در هنگام صحبت با آنها، اغلب پاسخهای کوتاه و ساده میداد. وی هیچ علاقهای به تجربههای عاشقانه و روابط دوستی ندارد و تاکنون هرگز در یک رابطه عاشقانه یا دوستی عمیق نبوده است.
زمانی که خانواده او از تمایلش به انزوا و عدم شرکت در فعالیتهای خانوادگی ابراز نگرانی کردند، سام پاسخ داد که از این وضعیت کاملاً راضی است و نیازی به تغییر احساس نمیکند. او حتی به روانشناس مراجعه نکرد، زیرا معتقد بود که نیازی به درمان ندارد. این موارد همگی نشانههای بارز اختلال شخصیت اسکیزوئید را در امیر نشان میدهد، از جمله ترجیح به فعالیتهای انفرادی، عدم تمایل به روابط نزدیک، و بیتفاوتی نسبت به احساسات دیگران.
کیس استادی 2: صبا، 28 ساله
صبا یک زن 28 ساله است که به عنوان حسابدار در یک شرکت خصوصی مشغول به کار است. او از دوران کودکی فردی بسیار ساکت و درونگرا بود. برخلاف همسالانش، علاقهای به بازیهای گروهی یا گذراندن وقت با دوستان نداشت. در دوران تحصیل نیز به ندرت با دیگران صحبت میکرد و ترجیح میداد وقت ناهار را به تنهایی سپری کند.
در محیط کاری، صبا به کارهای خود توجه میکند، اما هرگز در فعالیتهای گروهی یا جلسات شرکت نمیکند مگر اینکه مجبور باشد. او همواره روابط خود را با همکاران به حداقل میرساند و از تعاملات غیرضروری اجتناب میکند. برخلاف دیگران، صبا هیچ تمایلی به گفتوگوهای معمولی یا دوستیهای کاری نشان نمیدهد و اگر مجبور به صحبت شود، به حداقل پاسخهای ممکن اکتفا میکند. در محیط خانواده نیز او ترجیح میدهد که وقت خود را به تنهایی در اتاقش بگذراند.
صبا هیچ علاقهای به تجربههای عاشقانه ندارد و همواره از هر گونه رابطه عاطفی اجتناب کرده است. او بیان میکند که احساساتش بسیار محدود است و به ندرت احساس شادی، ناراحتی یا هیجان میکند. حتی در مواجهه با رویدادهای مهم یا تجربههای جدید، هیچ نشانهای از واکنش هیجانی از خود نشان نمیدهد.
با اینکه خانواده و همکارانش درباره او ابراز نگرانی کردهاند، صبا هیچ گونه نیازی به درمان یا تغییر در رفتار خود احساس نمیکند و از زندگی خود به شکل کنونی راضی است. این موارد نشان میدهد که مریم نیز به اختلال شخصیت اسکیزوئید مبتلا است، زیرا تمایل شدید به انزوا، بیعلاقگی به روابط اجتماعی، و محدودیت در ابراز هیجانات از ویژگیهای بارز او هستند.
جمعبندی
اختلال شخصیت اسکیزوئید یک اختلال پیچیده است که با انزوا، سردی هیجانی و عدم تمایل به روابط اجتماعی مشخص میشود. درمان این اختلال چالشبرانگیز است، اما با حمایت و مشاوره صحیح، امکان بهبود علائم وجود دارد.
در نهایت لازم است به این موضوع مهم اشاره کنم که تلاش بر این بوده دید صحیحی ارائه شود اما پس از خواندن مقاله لازم است بررسیهای بسیاری صورت گیرد. هر فرد ویژگیها، نیازها و شرایط خاص خود را دارد و بنابراین، راهحل یا روش واحدی نمیتواند برای همه مناسب باشد به همین دلیل لازم است از روانشناسان و افراد متخصص در این حوزه راهنمایی گرفت.
درخواست مشاوره
اگر شما نیز به دنبال مشاوره حرفهای و تخصصی هستید، تیم مشاوران ما آماده است تا با ارائه خدمات مشاوره آنلاین، به شما در حل مشکلات و چالشهایشان کمک کند.