روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی)“Evolutionary psychology”
روانشناسی فرگشتی یک علم بین رشتهای است که از ترکیب یافتههای علوم شناختی، ژنتیک، تکامل (فرگشت) ایجاد شده و به روان انسان و رفتار انسان از دید تکاملی مینگرد. بخش زیادی از این زمینه به ژنتیک رفتار نیز مرتبط است. در ژنتیک رفتار، رفتارهای موجود زنده از قبیل رفتار جفتیابی ، ترجیحات نر و ماده، مراقبت از فرزند، رابطهٔ والد و فرزندی، ترس، خشم، فرار از دشمن و… بررسی میشود. این رفتارهای پایهای میتواند ریشه در رفتارهای پیچیدهتر در این زمینه باشد.
در ضمن من (آرین اکبری) سعی میکنم هر کجا که از کلمهٔ تکامل استفاده میکنم در پرانتز واژهٔ فرگشت را نیز استفاده کنم که برخی دوستان حساس به مشکل نخورند.
منطق پشت این رشتهٔ جذاب چیست؟
در ابتدا لازم است بگویم که مباحث مرتبط با شناخت انسان و به خصوص رفتار و روان انسان کلا بحث جذابی است و به همین دلیل رشتهٔ روانشناسی پر طرفدار است و حتی مباحث مربوطه در بین عموم مردم رایج است و صحبت میشود. این نشان از جذابیت اصل موضوع روان و شخصیت انسان دارد.
فرض کنید زمینهای ایجاد شده است که دلیل ریشهای این رفتارها را مورد بررسی قرار دهد؛ و چه چیزی از این جذابتر!
مثلا متوجه شویم زنان به این دلیل نسبت به مردان بیشتر روی بهداشت حساس هستند که در طول فرگشت چند میلیون ساله…
یا اینکه آیا میدانید چرا مردان به طور کلی در مراقبت از فرزندان به اندازهٔ زنان حساسیت ندارند؟ چون که…
راستی میدانید که چرا زنان با قطر کمر باریک نسبت به باسن زیباتر به نظر میرسند؟ میدانید این موضوع یک مزیت تولید مثلی بوده؟
و هزاران “راستی میدانی” دیگر.
نقدهایی بر روانشناسی فرگشتی(تکامل)
دلایلی که در حوزهٔ روانشناسی فرگشتی برای این موارد آورده میشود محل بحث است. ولی باید یادمان باشد که ما هرگز نمیتوانیم بگوییم که روانشناسی فرگشتی یا تکاملی زیر نقد شدید است! چرا؟! چون هر فرضیهای از درجهای از اعتبار برخوردار است و شما نمیتوانید بگویید من به روانشناسی فرگشتی نقد دارم، چون روانشناسی فرگشتی یک نظریهٔ واحد نیست. در واقع چیزی جز یک زیر مجموعه از انتخاب طبیعی داروین نیست.
حتی خود داروین هم در زمان ارائهٔ نظریهٔ انتخاب طبیعی گفت که رفتار انسان هم مثل ویژگیهای فیزیولوژیکی بدن که حاصل تکامل (فرگشت) هستند، میباشد. در نتیجه، همانطور که انتخاب طبیعی میتواند در شکل گلبول قرمز یا شکل ریههای ما در سازگاری با اکسیژن نقش داشته باشد، جای تعجب نیست که در رفتار تولیدمثلی، ترجیحات انتخاب جفت و هر رفتار دیگهای از ما نیز میتواند نقش داشته باشد.
مخالفان روانشناسی فرگشتی
مخالفان شدید روانشناسی فرگشتی متاسفانه افرادی هستند که نه درک درستی از زیستشناسی دارند و نه حتی از ادعای حوزهٔ روانشناسی فرگشتی.
عموم این افراد تصور میکنند روانشناسی فرگشتی یک نظریهٔ خاص و جدا است و در آن گفته شده که همهٔ رفتارهای انسان کاملا ژنتیکی است و ریشه در تکامل دارد؛ و برای تخریب این پهلوان پنبهای که خود ساختهاند شروع به جمعآوری شواهد میکنند.
مغلطهٔ پهلوان پنبه در سرتاسر ادعاهای مخالفین روانشناسی فرگشتی موج میزند، چرا که همین جملهٔ “من به روانشناسی فرگشتی نقد دارم”، اشتباه است. مثل این است که بگوییم “من به داروسازی نقد دارم” به جای اینکه بگوییم “به فلان دارو نقد دارم چون فلان عوارض را دارد”.
پیج اینستاگرام آکادمی تلسی را دنبال کنید
چالشهای نقد و بررسی در روانشناسی فرگشتی
در این زمینهٔ علمی، نظریات و فرضیههای متضاد هم بسیار دیده میشوند که همگی در زمین بازی روانشناسی فرگشتی یا تکاملی هستند.
در روانشناسی فرگشتی ما به پشتوانهٔ نظریهٔ اثبات شدهٔ فرگشت، سعی در توضیح و تبیین رفتارهای انسانی داریم. ضد و نقیضها را بررسی میکنیم و در نهایت قرار است که به این نتیجه برسیم که سهم ژنتیک و تکامل (فرگشت) نسبت به محیط در فلان رفتار چقدر است، و میدانیم که رفتار به رفتار این سهم تغییر میکند. پس اگر در حال حاضر اکثریت افراد در حوزهٔ روانشناسی فرگشتی بگویند که فلان رفتار کاملا تکاملی (فرگشتی) است ولی روزی ثابت شود که اینگونه نبوده، روانشناسی فرگشتی زیر سوال نمی رود بلکه آن نظریه ابطال میشود و نظریهٔ جدیدی در حوزهٔ روانشناسی فرگشتی اضافه میشود که مثلا آن رفتار بیشتر ناشی از فرهنگ است.
اگر روزی تئوری ریسمان در فیزیک رد شد، علم فیزیک که دیگر رد نمی شود!
متاسفانه این نوع رفتارهای ناشیانه که ناشی از عدم درک هم زیست و هم خود نظریات روانشناسی فرگشتی است به وفور در جهان دیده میشود. البته عدهای از افراد داخل کشور خودمان هم که عمدتا افرادی از رشتهٔ روانشناسی هستند خواسته یا ناخواسته، یا تحت تاثیر همتایان غربی و به تقلید از آنها کورکورانه مطالبی را در نقد روانشناسی فرگشتی (تکاملی) منتشر میکنند که اصلا نقد نیست؛ همان مغلطهٔ پهلوان پنبه است. یک مترسک پوشالی را به عنوان حریف خود تعریف میکنند و با زدن آن، تصور میکنند که به نقاد علمی شدهاند!
بررسی اختلافات در روانشناسی فرگشتی
نقد در علم باید مشخص باشد و علم جای لج بازی نیست. در نتیجه به طور خلاصه بخواهم بگویم؛ شما فقط مجاز هستید یکی از فرضیات روانشناسی فرگشتی را انتخاب کنید، و در طیف نظراتی که در ارتباط با آن وجود دارد جای خود را مشخص کنید و در آن نظریهٔ خاص فقط به نقد مخالفان خود بپردازید؛سپس به سراغ نظریهٔ دیگر بروید چون خود انتخاب طبیعی داورین در هسته اصلی این زمینه می باشد.
در ادامه نکتهای را در ارتباط با عمدهٔ مخالفین سطحی در این زمینه بگویم. من قصدم استفاده از مغلطهٔ “آلوده کردن سرچشمه” نیست، بنابراین اشاره کردهام عمدهٔ مخالفین و نه همه، تا به کسی بر نخورد و احساس ناراحتی نکند.
در میان تفکرات اینچنینی شما یک خیل عظیمی از افرادی را میبینید که رد پایشان در دیدگاههای چپ افراطی زیاد دیده میشود. برابری خواهان افراطی در ارتباط با زن و مرد، در ارتباط با گروههای LGBTQ و… در هستهٔ اصلی تفکر این افراد، انسانها لوح سفیدی هستند که هیچ چیز از قبل با خود به دنیا نمیآورند و هرچیزی که وجود دارد از تفاوت بین زن و مرد، نقش اجتماعی و… همه و همه ناشی از فرهنگ و قرارداد است. (باز هم ذکر میکنم این برچسب برای کل مخالفان روانشناسی فرگشتی نیست)
این افراد تفاوتی بین مغز زن و مرد قائل نیستند و مدعی هستند که زن و مرد هیچ تفاوتی در استعدادهای مخلتف در زمینههای گوناگون ندارند.
از تکامل تا فرهنگ
عمدهٔ معتقدین و علاقهمندان به روانشناسی فرگشتی باور دارند که زنان و مردان تفاوتهای بنیادینی در رفتار دارند (همانطور که در ارتباط با اندازه بدن و دیگر ویژگیهای فیزیولوژیکی دیده میشود) و فرهنگ این تفاوتها را شکل میدهد.
طرفدار روانشناسی فرگشتی (تکاملی) به دنبال شفاف شدن میزان نقش فرهنگ، تکامل و ژنتیک در ارتباط با هر ویژگی روانی انسان است و هر کشفی را در این زمینه بخشی از مطالعات این حوزه میداند.
البته که من (آرین اکبری) بابت نوشتههایم مسئول هستم و حاضرم با هرکس که ادعایی جز این دارد مناظره کنم! (البته شاید روزی که شما این نوشته را میخوانید دیگر حوصلهٔ مناظره نداشته باشم، چرا که بحث با عمدهٔ این افراد به جایی نخواهد رسید)
کاربردهای دانستن روانشناسی فرگشتی
من یادگیری نگاه فرگشتی در خصوص موضوع روان و رفتار را به همهٔ روانشناسان، و علیالخصوص همهٔ علاقهمندان به حوزهٔ رفتار توصیه میکنم. از همهٔ روانشناسان میخواهم برخلاف سنتی که در دانشگاهها وجود دارد، پا را فراتر از رشتهٔ خود بگذارند و اساسا خطی بین رشتهٔ خود و سایر رشتهها نکشند. قبول کنید که نگاه خطکشی بین رشتهها قدیمی است و رشتههای مختلف در هم تنیده هستند.
رشتهٔ شما یک رشتهٔ پییچده است و نیاز به یک انسان با تفکر پیچیده دارد. این رشته مخصوص انسانهایی با هوش کم و یا انسانهایی که نگاه تک رشتهای و تونلی دارند نیست. یکی از سنگینترین رشتهها که در زمینهٔ شناخت رفتار انسان و پیچیدگیهای آن است، متاسفانه به خاطر سیستم آموزشی غلط توسط افرادی بعضا نمایندگی میشود که بیشتر از بردن آبروی خودشان، آبروی این رشتهٔ پیچیده را میبرند. به همین دلیل اجازه ندهید که تا حد امکان خطاهای کسانی منجر به خراب شدن جامعهٔ روانشناسی گردد.
رشتهٔ روانشناسی نیازمند یک نگاه 360 درجه است و شما میبایست به عنوان یک دانشجوی روانشناسی، حتما از علومی مثل ژنتیک، تکامل، علوم شناختی و نوروساینس در رشتهٔ خود استفاده نمایید.
برای شروع یادگیری روانشناسی فرگشتی (تکاملی) چه کنیم؟
اگر پایهٔ زیستشناسی قوی دارید، کتب خوب موجود در این زمینه را مطالعه کنید مثل کتاب دیوید باس ولی اگر پایهٔ زیستشناسی ندارید ابتدا با مفاهیم سادهٔ ژنتیک شروع کنید سپس یک کتاب یا دورهٔ کوتاه در مورد فرگشت (تکامل) ببینید، و بعد از آن وارد ضروریات روانشناسی فرگشتی بشوید.
موسسه تلسی برای کسانی که میخواهند راه سریعتری را پیش بگیرند یک دورهٔ 8 ساعته در ارتباط با ضروریات ژنتیک، فرگشت و روانشناسی فرگشتی تهیه کرده است که میتوانید تهیه نمایید.
تاریخچهٔ روانشناسی فرگشتی و بررسی نظریات مختلف در رابطه با آن
بزودی …
اصول روانشناسی فرگشتی(تکاملی)
بزودی…
نظریات مهم و بنیادین در روانشناسی فرگشتی (تکاملی)
بزودی…
نویسنده: آرین اکبری
مشاوره دوره روانشناسی فرگشتی
برای تهیه کلاس، اپلیکیشن موسسه تلسی را از لینک زیر نصب نمایید، و در بخش "علمی-تخصصی" کلاس "روانشناسی فرگشتی" را به صورت کامل مشاهده کنید.
چرا باید از اپلیکیشن آکادمی تلسی استفاده کنم؟
آیا حتما باید اپلیکیشن آکادمی تلسی را دانلود کنم؟
برای سیستم عامل اندروید بهتر است اپلیکیشن تلسی را نصب کنید اما در سیستمهای عامل IOS و Windows میتوانید از نسخه تحت وب اپلیکیشن استفاده نمایید.
با نصب اپلیکیشن، فقط به دوره دسترسی دارم؟
تلسی تاک "ساینس و بیزینس"، تلسی بوک، تلسی دیسکاشن، تلسی پادکست"برنامه لنزما"، تلسی داک و کتابها و... همه رایگان هستند، تا افراد علاقهمند به حیطه ساینس از موضوعات بینرشتهای نهایت لذت و استفاده را ببرند.
در صورت مشکل در خرید یا مشاهده دوره، با ما تماس بگیرید.
اگر نیاز به پشتیبانی داشتید میتوانید در اپلیکیشن تلسی از طریق چت با پشتیبان وارد گفتگو شوید و یا اینکه با شماره تلفن موسسه همه روزه به جز روزهای تعطیل از ساعت 10 صبح تا 19 تماس حاصل فرمایید.
برنامههای مختلف آکادمی تلسی
آیا با برنامههای مختلف آکادمی تلسی آشنایی دارید؟ میدانستید بسیاری از فعالیتهای آکادمی تلسی نه در ایران بلکه در دنیا نظیر ندارند؟
