روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی)“Evolutionary psychology”
روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) یک علم بین رشته‌ای است که از ترکیب یافته‌های علوم شناختی، ژنتیک، تکامل (فرگشت) ایجاد شده و به روان انسان و رفتار انسان از دید تکاملی می‌نگرد. بخش زیادی از این زمینه به ژنتیک رفتار نیز مرتبط است. در ژنتیک رفتار، رفتارهای موجود زنده از قبیل رفتار جفت‌یابی ، ترجیحات نر و ماده، مراقبت از فرزند، رابطهٔ والد و فرزندی، ترس، خشم، فرار از دشمن و… بررسی می‌شود. این رفتارهای پایه‌ای می‌تواند ریشه در رفتارهای پیچیده‌تر در این زمینه باشد.
در ضمن من (آرین اکبری) سعی می‌کنم هر کجا که از کلمهٔ تکامل استفاده می‌کنم در پرانتز واژهٔ فرگشت را نیز استفاده کنم که برخی دوستان حساس به مشکل نخورند.
منطق پشت این رشتهٔ جذاب چیست؟
در ابتدا لازم است بگویم که مباحث مرتبط با شناخت انسان و به خصوص رفتار و روان انسان کلا بحث جذابی است و به همین دلیل رشتهٔ روانشناسی پر طرفدار است و حتی مباحث مربوطه در بین عموم مردم رایج است و صحبت می‌شود. این نشان از جذابیت اصل موضوع روان و شخصیت انسان دارد.
فرض کنید زمینه‌ای ایجاد شده است که دلیل ریشه‌ای این رفتارها را مورد بررسی قرار دهد؛ و چه چیزی از این جذاب‌تر!
مثلا متوجه شویم زنان به این دلیل نسبت به مردان بیشتر روی بهداشت حساس هستند که در طول فرگشت چند میلیون ساله…
یا اینکه آیا می‌دانید چرا مردان به طور کلی در مراقبت از فرزندان به اندازهٔ زنان حساسیت ندارند؟ چون که…
راستی می‌دانید که چرا زنان با قطر کمر باریک نسبت به باسن زیباتر به نظر می‌رسند؟ می‌دانید این موضوع یک مزیت تولید مثلی بوده؟
و هزاران “راستی میدانی” دیگر.
نقدهایی بر روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی)
دلایلی که در حوزهٔ روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) برای این موارد آورده می‌شود محل بحث است. ولی باید یادمان باشد که ما هرگز نمی‌توانیم بگوییم که روانشناسی فرگشتی یا روانشناسی تکاملی زیر نقد شدید است! چرا؟! چون هر فرضیه‌ای از درجه‌ای از اعتبار برخوردار است و شما نمی‌توانید بگویید من به روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) نقد دارم، چون روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) یک نظریهٔ واحد نیست. در واقع چیزی جز یک زیر مجموعه از انتخاب طبیعی داروین نیست.
حتی خود داروین هم در زمان ارائهٔ نظریهٔ انتخاب طبیعی گفت که رفتار انسان هم مثل ویژگی‌های فیزیولوژیکی بدن که حاصل تکامل (فرگشت) هستند، می‌باشد. در نتیجه، همان‌طور که انتخاب طبیعی می‌تواند در شکل گلبول قرمز یا شکل ریه‌های ما در سازگاری با اکسیژن نقش داشته باشد، جای تعجب نیست که در رفتار تولیدمثلی، ترجیحات انتخاب جفت و هر رفتار دیگه‌ای از ما نیز می‌تواند نقش داشته باشد.
مخالفان روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی)
مخالفان شدید روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) متاسفانه افرادی هستند که نه درک درستی از زیست‌شناسی دارند و نه حتی از ادعای حوزهٔ روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی).
عموم این افراد تصور می‌کنند روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) یک نظریهٔ خاص و جدا است و در آن گفته شده که همهٔ رفتارهای انسان کاملا ژنتیکی است و ریشه در تکامل دارد؛ و برای تخریب این پهلوان پنبه‌ای که خود ساخته‌اند شروع به جمع‌آوری شواهد می‌کنند.
مغلطهٔ پهلوان پنبه در سرتاسر ادعاهای مخالفین روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) موج می‌زند، چرا که همین جملهٔ “من به روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) نقد دارم”، اشتباه است. مثل این است که بگوییم “من به داروسازی نقد دارم” به جای اینکه بگوییم “به فلان دارو نقد دارم چون فلان عوارض را دارد”.
پیج اینستاگرام آکادمی تلسی را دنبال کنید
چالش‌های نقد و بررسی در روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی)
در این زمینهٔ علمی، نظریات و فرضیه‌های متضاد هم بسیار دیده می‌شوند که همگی در زمین بازی روانشناسی فرگشتی یا روانشناسی تکاملی هستند.
در روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) ما به پشتوانهٔ نظریهٔ اثبات شدهٔ فرگشت، سعی در توضیح و تبیین رفتارهای انسانی داریم. ضد و نقیض‌ها را بررسی می‌کنیم و در نهایت قرار است که به این نتیجه برسیم که سهم ژنتیک و تکامل (فرگشت) نسبت به محیط در فلان رفتار چقدر است، و می‌دانیم که رفتار به رفتار این سهم تغییر می‌کند. پس اگر در حال حاضر اکثریت افراد در حوزهٔ روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) بگویند که فلان رفتار کاملا تکاملی (فرگشتی) است ولی روزی ثابت شود که اینگونه نبوده، روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) زیر سوال نمی رود بلکه آن نظریه ابطال می‌شود و نظریهٔ جدیدی در حوزهٔ روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) اضافه می‌شود که مثلا آن رفتار بیشتر ناشی از فرهنگ است.
اگر روزی تئوری ریسمان در فیزیک رد شد، علم فیزیک که دیگر رد نمی شود!
متاسفانه این نوع رفتارهای ناشیانه که ناشی از عدم درک هم زیست و هم خود نظریات روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) است به وفور در جهان دیده می‌شود. البته عده‌ای از افراد داخل کشور خودمان هم که عمدتا افرادی از رشتهٔ روانشناسی هستند خواسته یا ناخواسته، یا تحت تاثیر همتایان غربی و به تقلید از آن‌ها کورکورانه مطالبی را در نقد روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) منتشر می‌کنند که اصلا نقد نیست؛ همان مغلطهٔ پهلوان پنبه است. یک مترسک پوشالی را به عنوان حریف خود تعریف می‌کنند و با زدن آن، تصور می‌کنند که به نقاد علمی شده‌اند!
بررسی اختلافات در روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی)
نقد در علم باید مشخص باشد و علم جای لج بازی نیست. در نتیجه به طور خلاصه بخواهم بگویم؛ شما فقط مجاز هستید یکی از فرضیات روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) را انتخاب کنید، و در طیف نظراتی که در ارتباط با آن وجود دارد جای خود را مشخص کنید و در آن نظریهٔ خاص فقط به نقد مخالفان خود بپردازید؛سپس به سراغ نظریهٔ دیگر بروید چون خود انتخاب طبیعی داورین در هسته اصلی این زمینه می باشد.
در ادامه نکته‌ای را در ارتباط با عمدهٔ مخالفین سطحی در این زمینه بگویم. من قصدم استفاده از مغلطهٔ “آلوده کردن سرچشمه” نیست، بنابراین اشاره کرده‌ام عمدهٔ مخالفین و نه همه، تا به کسی بر نخورد و احساس ناراحتی نکند.
در میان تفکرات اینچنینی شما یک خیل عظیمی از افرادی را می‌بینید که رد پایشان در دیدگاه‌های چپ افراطی زیاد دیده می‌شود. برابری خواهان افراطی در ارتباط با زن و مرد، در ارتباط با گروه‌های LGBTQ و… در هستهٔ اصلی تفکر این افراد، انسان‌ها لوح سفیدی هستند که هیچ چیز از قبل با خود به دنیا نمی‌آورند و هرچیزی که وجود دارد از تفاوت بین زن و مرد، نقش اجتماعی و… همه و همه ناشی از فرهنگ و قرارداد است. “باز هم ذکر می‌کنم این برچسب برای کل مخالفان روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) نیست”
این افراد تفاوتی بین مغز زن و مرد قائل نیستند و مدعی هستند که زن و مرد هیچ تفاوتی در استعدادهای مخلتف در زمینه‌های گوناگون ندارند.
از تکامل تا فرهنگ
عمدهٔ معتقدین و علاقه‌مندان به روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) باور دارند که زنان و مردان تفاوت‌های بنیادینی در رفتار دارند (همان‌طور که در ارتباط با اندازه بدن و دیگر ویژگی‌های فیزیولوژیکی دیده می‌شود) و فرهنگ این تفاوت‌ها را شکل می‌دهد.
طرفدار روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) به دنبال شفاف شدن میزان نقش فرهنگ، تکامل و ژنتیک در ارتباط با هر ویژگی روانی انسان است و هر کشفی را در این زمینه بخشی از مطالعات این حوزه می‌داند.
البته که من (آرین اکبری) بابت نوشته‌هایم مسئول هستم و حاضرم با هرکس که ادعایی جز این دارد مناظره کنم! (البته شاید روزی که شما این نوشته را می‌خوانید دیگر حوصلهٔ مناظره نداشته باشم، چرا که بحث با عمدهٔ این افراد به جایی نخواهد رسید)
کاربردهای دانستن روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی)
من یادگیری نگاه فرگشتی(تکاملی) در خصوص موضوع روان و رفتار را به همهٔ روانشناسان، و علی‌الخصوص همهٔ علاقه‌مندان به حوزهٔ رفتار توصیه می‌کنم. از همهٔ روانشناسان می‌خواهم برخلاف سنتی که در دانشگاه‌ها وجود دارد، پا را فراتر از رشتهٔ خود بگذارند و اساسا خطی بین رشتهٔ خود و سایر رشته‌ها نکشند. قبول کنید که نگاه خط‌کشی بین رشته‌ها قدیمی است و رشته‌های مختلف در هم تنیده هستند.
رشتهٔ شما یک رشتهٔ پیچیده است و نیاز به یک انسان با تفکر پیچیده دارد. این رشته مخصوص انسان‌هایی با هوش کم و یا انسان‌هایی که نگاه تک رشته‌ای و تونلی دارند نیست. یکی از سنگین‌ترین رشته‌ها که در زمینهٔ شناخت رفتار انسان و پیچیدگی‌های آن است، متاسفانه به خاطر سیستم آموزشی غلط توسط افرادی بعضا نمایندگی می‌شود که بیشتر از بردن آبروی خودشان، آبروی این رشتهٔ پیچیده را می‌برند. به همین دلیل اجازه ندهید که تا حد امکان خطاهای کسانی منجر به خراب شدن جامعهٔ روانشناسی گردد.
رشتهٔ روانشناسی نیازمند یک نگاه 360 درجه است و شما می‌بایست به عنوان یک دانشجوی روانشناسی، حتما از علومی مثل ژنتیک، تکامل، علوم شناختی و نوروساینس در رشتهٔ خود استفاده نمایید.
برای شروع یادگیری روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) چه کنیم؟
اگر پایهٔ زیست‌شناسی قوی دارید، کتب خوب موجود در این زمینه را مطالعه کنید مثل کتاب دیوید باس ولی اگر پایهٔ زیست‌شناسی ندارید ابتدا با مفاهیم سادهٔ ژنتیک شروع کنید سپس یک کتاب یا دورهٔ کوتاه در مورد فرگشت (تکامل) ببینید، و بعد از آن وارد ضروریات روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) بشوید.
موسسه تلسی برای کسانی که می‌خواهند راه سریع‌تری را پیش بگیرند یک دورهٔ 8 ساعته در ارتباط با ضروریات ژنتیک، فرگشت و روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) تهیه کرده است که می‌توانید تهیه نمایید.
تاریخچهٔ روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی) و بررسی نظریات مختلف در رابطه با آن
بزودی …
اصول روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی)
بزودی…
نظریات مهم و بنیادین در روانشناسی فرگشتی(روانشناسی تکاملی)
بزودی…
نویسنده: آرین اکبری
از طریق آیکن آبی رنگ پایین سمت راست صفحه، سوالات خود را از ما بپرسید
پاسخگویی همه روزه از ساعت ۱۰ الی ۱۹ به غیر از روزهای تعطیل
اگر نیاز به پشتیبانی داشتید می‌توانید در اپلیکیشن تلسی از طریق چت با پشتیبان وارد گفتگو شوید و یا اینکه با شماره تلفن موسسه همه روزه به جز روزهای تعطیل از ساعت 10 صبح تا 19 تماس حاصل فرمایید.
