فراشناخت یا متاکاگنیشن (metacognition) چیست؟
کوتاهترین و معروفترین تعریف در خصوص فراشناخت میشود فکر کردن در مورد خود فرآیند فکر کردن.
در حقیقت هر آنچه که انسان راجعبه آن فکر میکند، متاکاگنیشن میتواند در آن تاثیر بگذارد.
تجربهٔ نویسندهٔ مقاله “آرین اکبری” از فراشناخت
توضیح فراشناخت “متاکاگنیشن” را با تجربهای از خود در خصوص این واژهٔ پرمفهوم آغاز میکنم و به مرور به توضیحات بسیار مهم دیگر آن میپردازم.
فراشناخت، واژهایست که در این سالها بسیار غریب است. شاید روزی که شما این مطلب را میخوانید کلمهٔ فراشناخت دیگر زیاد غریبه نباشد. از سال ۹۶ که آموزشهای توسعه فردی را از دید علوم شناختی شروع کردم این کلمه به گوشم خورد ولی شاید زیاد آن را جدی نگرفتم. “فکر کردن در مورد فکر کردن” خوب که چی؟
به مرور که به فرایندهای فکر کردن، تفکر نقاد، سوگیریهای ذهن، مشکلات ادراک و… فکر میکردم و مطلب میخواندم؛ دنیا، تفکر و تصمیمگیری برایم رنگی دیگر گرفته بود. یک روز بدون اینکه حواسم به کلمهٔ متاکاگنیشن یا همان فراشناخت باشد، به خودم گفتم چه جالب که من دارم در مورد شیوهٔ فکر کردن، فکر میکنم! و گفتم چیزی بالاتر از این هم مگر هست؟! که در مورد فکر کردن فکر کنی؟! بعد دیدم این واژه را انگار قبلا شنیدهام. ناگهان یاد فراشناخت افتادم! سرچ کردم “metacognition” تعاریفش آمد:
thinking about thinking
تازه دوزاریم افتاد!
آها! منظورش همین بود. چیزی که چند بار در مطالعات علوم شناختی و روانشناسی با آن روبهرو شده بودی این بود!
از شناخت تا تحول
ولی یه سوالی برام پیش آمد. چیز به این مهمی چرا کم به آن پرداخته شده است؟! چرا در همان مطالبی که میخواندم، نویسنده فریاد نزد که: “آهااااای حواست رو جمع کن، داری یکی از مهمترین مهارتهای زندگی بشر رو میخونی”
در واقع از کم لطفی که به این کلمه شده بود، ناراحت بودم. شاید به تعبیری اسمش هم فریاد میزند که من چیزی فراتر از شناختم.
از سال ۹۷ دیگر رنگ زندگی من عوض شد. انگار ابزاری داشتم که کلید حل همهٔ مشکلاتم بود. از روابط با دوستان و ارتباطات گرفته تا سلامتی، ورزش و کارآفرینی…؛ و چون زمینهٔ بسیار قوی نیز در ژنتیک داشتم، این مسئله کاملا با بحث ژنتیک رفتار و روانشناسی فرگشتی مرتبط بود و این ارتباط را من عمیقا درک میکردم. شاید به این دلیل بود که اهمیت این کلمه برای من حتی بیشتر از کسانی بود که قبلا مطالبشان را خوانده بودم. یاد جمله دنیل دنت افتادم که انتخاب طبیعی داروین رو به یونیورسال اسید تعیبر کرد، از نظر من هم فهم فراشناخت یا متاکاگنیشن به نوعی یونیورسال اسید بود (حلال همه مشکلات شناختی و روانی اگر کمی غلو کنیم)
در واقع مهمترین خصیصهٔ انسان که تفکر، یادگیری و شناخت است، با یک نگاه از بالاتر و لنز گستردهتر نگریسته میشد و همهٔ آنها تغییر میکردند.
تاثیر فراشناخت یا متاکاگنیشن در تسریع فرآیند یادگیری!
فرض کنید مطلبی را دارید یاد میگیرید. مدت زمان تقریبی که شما آن را میآموزید یک روز است. یکی از دوستانتان به شما میگوید: “من بهت یاد میدم که این مطلب رو طوری بخونی که مدت زمان یادگیری نصف بشه”
در نتیجه حالا شما دارید موضوع جدیدی را یاد میگیرید. چه موضوعی؟ خود یادگیری را! پس نوعی فراشناخت نسبت به یادگیری دارید!
به همین ترتیب وقتی دارید به چیزی فکر میکنید، شما فقط دارید فکر میکنید. ولی اگر به خود فکر، فکر کنید چطور؟! یعنی به این فکر کنید که چه چیزی باعث شد که اینطور فکر کردید؟!
در این شرایط فرآیند فکر کردن را درک میکنید و میتوانید آن را اصلاح کنید، و وقتی مجدد دارید به چیزهای مختلف فکر میکنید، این فکر کردن، دیگر آن فکر کردن قدیم نیست! این میشود متاکاگنیشن یا فراشناخت در مورد فکر کردن. یا اگر شناختی در مورد چیزهای مختلف دارید؛ در مورد خود شناخت چی؟ در مورد خود شناخت چه شناختی دارید؟! از همین جا فرآیند تغییر میکند. تغییر در این سطح یعنی تاثیر مستقیم در تصمیمگیریها.
تاریخچهٔ بکارگیری لغت متاکاگنیشن یا فراشناخت
متاکاگنیشن در زبان فارسی به فراشناخت ترجمه شده است که از نظر من ترجمهٔ مناسبی است. این واژه اولین بار توسط آقای فلاول به کار برده شد.
فلاول مدت زیادی از عمر خود را در جهت آموزش و یادگیری در حوزه کودکان گذاشت، و این کلمه را در مورد یادگیری به کار برد؛ ولی بعدها استفادهٔ بیشتری پیدا کرد و حتی در روان درمانی هم بهنوعی از آن استفاده میشود. اینکه شما از آن بیماری روانی که دارید، آگاه باشید و ریشهٔ آن را بدانید به درمانش کمک میکند.
چیزی که در درمانهای CBT و ACT میبینید در واقع همان فراشناخت است. شاید اگر نظر من را در نامگذاری این رویکردهای درمانی میپرسیدند، میگفتم آن حرف C بهتر است MC باشد یعنی مخفف فراشناخت.
پیج اینستاگرام آکادمی تلسی را دنبال کنید
فواید و کاربردهای متاکاگنیشن
موارد زیر بخشی از فواید و کاربردهای متاکاگنیشن است:
- غلبه بر تنبلی
- غلبه بر ترسها
- ارتباطات اجتماعی
- غلبه بر اهمالکاری
- کاهش وزن و تناسب اندام
- غلبه بر آسیبهای ناشی از تاثیرات دیگران
- یافتن مسیر و ساخت اهداف و رسالت
و…
آیا فراشناخت یا متاکاگنیشن همان تفکر نقاد است؟
پس من برای فراشناخت نیاز به اطلاعات زیاد در مورد انسان، فرگشت، کارکرد مغز، فرهنگ، ژنتیک و… دارم. بعد از داشتن این اطلاعات نیاز به ابزاری برای بهتر فکر کردن دارم که آن تفکر نقاد است. ترکیب این موارد با هم ما را از آنچه که به آن شناخت میگوییم رد میکند و وارد فراشناخت میکند. (نظر شخصی آرین اکبری تا شهریور 1403)
مشاهده دوره متاکاگنیشن در اپلیکیشن آکادمی تلسی
هر یک از بخشهای بالا در کلاس توضیح داده شدهاند. کلاس 6 ساعت بوده و در چند قسمت تقدیم حضورتان میگردد. دوره متاکاگنیشن در 3 سطح طراحی شده است تا افراد با هر سطحی از دانش بتوانند مطالب آن را مورد استفاده قرار دهند. در واقع در طراحی این کلاس هم متاکاگنیشنی عمل کردیم. یعنی یادگیری در مورد یادگیری را نیز لحاظ کردیم.
این دوره یک سرنخ از موضوعات متعدد و تاثیر متاکاگنیشن به ما میدهد همراه با مثالهای فراوان که فهم عمیق مفهوم متاکاگنیشن را به همراه دارد، و هر سطح میتواند یک دورهٔ کامل باشد منتها برای افراد با سطوح مختلف قطعا میتوانند مکمل یکدیگر باشند، و مثالهای سطوح دیگر در یادگیری هرچه بهتر کمککننده است. بوسیله این کلاس یاد میگیریم بسیاری از مشکلات رایج را از قبیل اراده، اهمال کاری، تنبلی، مشکلات خانوادگی، قضاوتها، موفقیت و … را بصورت ریشه ای حل کنیم.
با نصب اپلیکیشن تلسی از کلی مطالب مختلف علمی، توسعه فردی و بیزینسی میتوانید بهرهمند شوید. بسیاری از این مطالب رایگان هستند.
برای تهیه کلاس، اپلیکیشن موسسه تلسی را از لینک زیر نصب نمایید، و در بخش "مهارتهای توسعه فردی و مهارتهای نرم" کلاس "متاکاگنیشن" را به صورت کامل مشاهده کنید.
چرا باید از اپلیکیشن آکادمی تلسی استفاده کنم؟
آیا حتما باید اپلیکیشن آکادمی تلسی را دانلود کنم؟
برای سیستم عامل اندروید بهتر است اپلیکیشن تلسی را نصب کنید اما در سیستمهای عامل IOS و Windows میتوانید از نسخه تحت وب اپلیکیشن استفاده نمایید.
با نصب اپلیکیشن، فقط به دوره دسترسی دارم؟
تلسی تاک "ساینس و بیزینس"، تلسی بوک، تلسی دیسکاشن، تلسی پادکست"برنامه لنزما"، تلسی داک و کتابها و... همه رایگان هستند، تا افراد علاقهمند به حیطه ساینس از موضوعات بینرشتهای نهایت لذت و استفاده را ببرند.
در صورت مشکل در خرید یا مشاهده دوره، با ما تماس بگیرید.
اگر نیاز به پشتیبانی داشتید میتوانید در اپلیکیشن تلسی از طریق چت با پشتیبان وارد گفتگو شوید و یا اینکه با شماره تلفن موسسه همه روزه به جز روزهای تعطیل از ساعت 10 صبح تا 19 تماس حاصل فرمایید.
برنامههای مختلف آکادمی تلسی
آیا با برنامههای مختلف آکادمی تلسی آشنایی دارید؟ میدانستید بسیاری از فعالیتهای آکادمی تلسی نه در ایران بلکه در دنیا نظیر ندارند؟