مقدمه
اختلال شخصیت وسواسی-جبری (Obsessive-Compulsive Personality Disorder) که به اختصار OCPD نامیده میشود، یک نوع اختلال شخصیت از دسته “کلاستر C” است. این اختلال با الگویی پایدار از کمالگرایی، سختگیری بیش از حد در کار، نیاز به کنترل و تمایل به نظم و ترتیب شدید مشخص میشود. افراد مبتلا به OCPD تمایل دارند که همه چیز به روشهای دقیق و اصولی انجام شود و اغلب در مورد جزئیات و قوانین بیش از حد وسواس دارند. این رفتارها باعث بروز مشکلات جدی در زندگی فردی و اجتماعی آنها میشود. در این مقاله، به بررسی ویژگیهای اصلی این اختلال، علل، معیارهای تشخیصی، تفاوت آن با اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)، درمان و تأثیرات آن بر زندگی فردی و اجتماعی پرداخته خواهد شد.
ویژگیهای اصلی اختلال شخصیت وسواسی-جبری
افراد مبتلا به OCPD ویژگیهای خاصی دارند که بر زندگی روزمره آنها تأثیر میگذارد. این ویژگیها شامل موارد زیر است:
کمالگرایی
کمالگرایی یکی از مهمترین ویژگیهای افراد مبتلا به OCPD است. این افراد به شدت بر جزئیات، قوانین و نظم تمرکز دارند و معتقدند که هر کار باید به بهترین نحو ممکن انجام شود. این تمایل به کمالگرایی اغلب باعث میشود که کارهای خود را به تأخیر بیندازند یا حتی از انجام کارهایی که احساس میکنند نمیتوانند به طور کامل انجام دهند، اجتناب کنند.
نیاز به کنترل
افراد مبتلا به OCPD تمایل دارند که همه چیز تحت کنترل کامل آنها باشد. این نیاز به کنترل به رفتارهایی مانند سختگیری در مدیریت وظایف و انتظارات بالا از خود و دیگران منجر میشود. این افراد اغلب تمایل دارند به دیگران نشان دهند که چگونه باید کارها را انجام دهند و از انجام کارها به روشهای متفاوت ناراحت میشوند.
نگرانی افراطی در مورد نظم و قوانین
یکی از ویژگیهای بارز OCPD، نگرانی بیش از حد در مورد نظم و قوانین است. این افراد معتقدند که همه چیز باید به شکلی دقیق و منظم انجام شود و هرگونه عدم ترتیب یا ناهنجاری را به سختی تحمل میکنند. این نگرانیها ممکن است در محیطهای کاری، خانه یا حتی در روابط شخصی باعث بروز مشکلات شود.
تمرکز بیش از حد بر کار و بهرهوری
افراد مبتلا به OCPD تمایل دارند زمان زیادی را به کار اختصاص دهند و اغلب به دلیل این تمرکز شدید از تفریحات و روابط شخصی خود غافل میشوند. این افراد معتقدند که برای دستیابی به موفقیت باید به شدت کار کنند و گاهی اوقات به دلیل این تمرکز افراطی، به عنوان افرادی که به دیگران اهمیت نمیدهند، شناخته میشوند.
سختگیری در مسائل اخلاقی و اصولی
این افراد معمولا در مسائل اخلاقی و اصولی دیدگاههای سختگیرانهای دارند. آنها ممکن است به شدت پایبند به اصول خود باشند و دیگران را بر اساس استانداردهای اخلاقی خود قضاوت کنند. این دیدگاههای سختگیرانه میتواند روابط شخصی و حرفهای آنها را تحت تأثیر قرار دهد.
علل اختلال شخصیت وسواسی-جبری
علل دقیق بروز OCPD هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما عوامل متعددی ممکن است در بروز این اختلال نقش داشته باشند. این عوامل شامل موارد زیر است:
عوامل ژنتیکی
مطالعات نشان دادهاند که عوامل ژنتیکی میتوانند در بروز OCPD نقش داشته باشند. افرادی که یکی از والدین یا بستگان نزدیک آنها مبتلا به این اختلال هستند، احتمال بیشتری برای ابتلا به OCPD دارند. این نشاندهنده وجود یک عامل ژنتیکی در بروز این اختلال است.
عوامل محیطی
تجارب دوران کودکی و محیط خانوادگی میتواند نقش مهمی در بروز OCPD ایفا کند. کودکانی که در خانوادههایی بزرگ شدهاند که قوانین سختگیرانه و استانداردهای بالایی را اعمال کردهاند، ممکن است تمایل بیشتری به بروز رفتارهای وسواسی-جبری در بزرگسالی داشته باشند. همچنین، کودکان در خانوادههایی که بیش از حد بر موفقیت و کمالگرایی تأکید میشود، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این اختلال قرار گیرند.
عوامل روانشناختی
برخی نظریههای روانشناختی معتقدند که افراد مبتلا به OCPD به دلیل وجود اضطرابهای ناخودآگاه به نظم و کنترل شدید گرایش پیدا میکنند. این افراد ممکن است از عدم قطعیتها یا احساس ناپایداری در زندگی خود بترسند و از طریق رفتارهای سختگیرانه و کمالگرا تلاش کنند تا این اضطرابها را کاهش دهند.
معیارهای تشخیصی اختلال شخصیت وسواسی-جبری
برای تشخیص OCPD، روانشناسان و روانپزشکان از معیارهای DSM-5 استفاده میکنند. طبق DSM-5، فرد باید حداقل 4 مورد از ویژگیهای زیر را داشته باشد تا تشخیص OCPD مطرح شود:
- تمرکز بیش از حد بر جزئیات، قوانین، فهرستها و نظم
- کمالگرایی که باعث اختلال در اتمام وظایف میشود
- تمرکز بیش از حد بر کار و بهرهوری، بهگونهای که از تفریحات و روابط شخصی غفلت میشود
- سختگیری شدید در مسائل اخلاقی، اصولی و ارزشی
- عدم توانایی در دور انداختن اشیای قدیمی یا بیارزش
- سختگیری و عدم تمایل به واگذاری کارها به دیگران
- نگرش انعطافناپذیر در مسائل مالی و نگهداری پول به منظور احساس امنیت
- سفت و سخت بودن در روابط و ناتوانی در سازگاری با دیگران
تفاوت اختلال شخصیت وسواسی-جبری با اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)
اختلال شخصیت وسواسی-جبری (OCPD) و اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) دو اختلال مجزا هستند که گاهی اوقات با یکدیگر اشتباه گرفته میشوند. اگرچه هر دو اختلال شامل رفتارهای تکراری و وسواسی هستند، اما تفاوتهای مهمی میان آنها وجود دارد:
الف) OCPD:
- افراد مبتلا به OCPD کمالگرا و کنترلگرا هستند و به شدت بر نظم و ترتیب تأکید دارند.
- افراد مبتلا به OCPD اغلب باور دارند که رفتارهایشان درست است و نیازی به تغییر ندارند.
- نگرانیهای افراد مبتلا به OCPD بیشتر بر روی زندگی و کار روزمره متمرکز است.
ب) OCD:
- افراد مبتلا به OCD از افکار و وسواسهای ناراحتکنندهای رنج میبرند که اغلب باعث اضطراب شدید در آنها میشود.
- این افراد معمولاً از رفتارهای خود آگاه هستند و میدانند که رفتارهایشان غیرمنطقی است، اما نمیتوانند جلوی آنها را بگیرند.
- وسواسها و اعمال تکراری در افراد مبتلا به OCD اغلب حول محور موضوعات خاصی مانند تمیزی، آلودگی یا کنترل خطرات است.
پیج اینستاگرام آکادمی تلسی را دنبال کنید
درمان اختلال شخصیت وسواسی-جبری
درمان اختلال شخصیت وسواسی-جبری نیازمند رویکردهای چندجانبه است. این روشهای درمانی میتوانند شامل موارد زیر باشند:
رواندرمانی
رواندرمانی شناختی-رفتاری (CBT) یکی از موثرترین روشها برای درمان OCPD است. این نوع درمان به افراد کمک میکند تا الگوهای فکری منفی و رفتارهای کمالگرایانه خود را شناسایی کرده و تغییر دهند. همچنین، تکنیکهایی برای کاهش اضطراب و بهبود انعطافپذیری در رفتار و تفکر به کار گرفته میشود.
دارودرمانی
هرچند داروهای خاصی برای درمان OCPD وجود ندارد، اما در برخی موارد، داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی میتوانند به کاهش علائم اضطراب و استرس کمک کنند. این داروها معمولاً به عنوان مکملی برای رواندرمانی استفاده میشوند.
درمان گروهی و مشاوره خانواده
درمان گروهی میتواند به افراد مبتلا به OCPD کمک کند تا از تجربههای دیگران یاد بگیرند و مهارتهای اجتماعی خود را تقویت کنند. همچنین، مشاوره خانواده به بهبود روابط میان فرد مبتلا و اعضای خانواده کمک میکند و میتواند به کاهش تنشهای ناشی از رفتارهای کمالگرایانه فرد کمک کند.
تأثیر اختلال شخصیت وسواسی-جبری بر زندگی فردی و اجتماعی
الف) روابط شخصی
افراد مبتلا به OCPD اغلب به دلیل سختگیریها و کمالگراییهای خود با مشکلاتی در روابط میانفردی مواجه میشوند. انتظارات بیش از حد از خود و دیگران و ناتوانی در انعطافپذیری میتواند باعث ایجاد تنش و نارضایتی در روابط دوستانه، خانوادگی و عاشقانه شود.
ب) کار و حرفه
اگرچه افراد مبتلا به OCPD معمولا به دلیل تلاشهای بیوقفه و نظم خود موفقیتهایی در حرفه خود به دست میآورند، اما این موفقیتها اغلب به بهای از دست دادن سلامت روان و روابط شخصی تمام میشود. عدم توانایی در واگذاری وظایف به دیگران و تمرکز بر جزئیات باعث کند شدن پیشرفت کاری و افزایش استرس در محیط کار میشود.
کیس استادی اختلال شخصیت وسواسی-جبری
کیس استادی 1: تیام
تیام، 35 ساله، مدیر یک شرکت بازرگانی است. او از دوران نوجوانی به سختکوشی و دقت در کارهایش شهرت داشت و همیشه اصرار داشت که همه چیز به روش خاصی انجام شود. تیام از زمان ورود به بازار کار، به دلیل تمرکز بیش از حد بر جزئیات و عدم تمایل به واگذاری وظایف به دیگران، در مدیریت تیم خود با مشکلاتی مواجه شده است.
تیام بیش از حد بر روی کامل بودن کارها تمرکز دارد و نمیتواند حتی به اشتباهات جزئی دیگران تحمل نشان دهد. او معمولاً ساعتها وقت صرف بررسی جزئیات کوچک میکند و از همکارانش انتظار دارد همان سطح دقت و وسواس را داشته باشند. این رفتار باعث شده تا همکارانش او را به عنوان فردی کنترلگر و سختگیر بشناسند. تیام به سختی میتواند وظایف را به دیگران محول کند، چرا که معتقد است هیچکس به اندازه او نمیتواند کار را درست انجام دهد.
این کمالگرایی و وسواس باعث شده تا تیام همواره احساس کند که زمان کافی برای انجام کارها ندارد و در نتیجه، اغلب پروژهها با تأخیر به اتمام میرسند. او حتی در محیط خانه نیز نمیتواند از نیاز به کنترل و نظم خود دست بکشد و به صورت مکرر همه چیز را مرتب میکند، به طوری که این رفتارها باعث تنش در روابط خانوادگیاش شده است.
تیام به اختلال شخصیت وسواسی-جبری (OCPD) مبتلاست. ویژگیهای اصلی او شامل کمالگرایی افراطی، وسواس به جزئیات، عدم توانایی در واگذاری مسئولیتها و نیاز به کنترل محیط اطراف است.
تیام به رواندرمانی شناختی-رفتاری (CBT) روی آورده است تا بتواند بر روی کاهش کمالگرایی و نیاز به کنترل خود کار کند. همچنین، در جلسات درمانی به او مهارتهای مدیریت استرس و تنظیم انتظارات از خود و دیگران آموزش داده میشود. او تلاش میکند تا یاد بگیرد که چگونه وظایف را به دیگران محول کند و انعطافپذیری بیشتری در کارها داشته باشد.
کیس استادی 2: دیار
دیار، 30 ساله، معلم دبیرستان است. او فردی دقیق و سختکوش است و همیشه به نظم و ترتیب اهمیت ویژهای میدهد. از کودکی به تمیزی و مرتب بودن وسایلش توجه زیادی داشت و اغلب از بقیه انتظار داشت که همین نظم را رعایت کنند. دیار اکنون در محیط کار نیز به دلیل سختگیریهای خود در اجرای قوانین و مقررات دچار مشکل شده است.
دیار در کلاس درس، به شدت به نظم و انضباط توجه دارد و از دانشآموزان خود میخواهد که همواره طبق قوانین عمل کنند. او به سختی میتواند تغییرات ناگهانی را تحمل کند و زمانی که برنامههای روزانهاش به هم میریزد، دچار استرس شدید میشود. این رفتارها باعث شده تا دانشآموزان او احساس کنند که بیش از حد تحت فشار هستند و برخی از آنها از برخوردهای سختگیرانه دیار گلایه دارند.
دیار همچنین در زندگی شخصیاش نیز با مشکلاتی مواجه است. او به شدت بر روی تمیز و مرتب بودن خانه خود وسواس دارد و گاهی وقتها ساعتها وقت خود را صرف تمیزکاری و نظمدهی میکند. این رفتارها باعث شده تا در روابط خانوادگیاش نیز تنش ایجاد شود، چرا که دیگران نمیتوانند همیشه با این سطح از سختگیری و وسواس همراه باشند.
دیار به اختلال شخصیت وسواسی-جبری (OCPD) مبتلاست. او کمالگراست، بر اجرای دقیق قوانین و نظم تاکید دارد و به سختی میتواند تغییرات یا ناهنجاریها را در محیط کار یا زندگی شخصیاش تحمل کند.
دیار نیز تحت رواندرمانی شناختی-رفتاری (CBT) قرار گرفته است تا بتواند وسواس و سختگیریهای خود را مدیریت کند. همچنین، به او مهارتهایی برای کاهش استرس و تحمل بیشتر تغییرات آموزش داده میشود. تمرکز درمان او بر افزایش انعطافپذیری و کاهش کنترلگرایی است تا بتواند به تدریج روابط بهتری با اطرافیان خود برقرار کند و از فشار کمالگرایی بکاهد.
جمعبندی
اختلال شخصیت وسواسی-جبری (OCPD) یک اختلال روانی پیچیده است که میتواند تأثیرات عمیقی بر زندگی فردی و اجتماعی افراد داشته باشد. این اختلال به طور عمده با کمالگرایی، نیاز به کنترل و سختگیری در مورد نظم و قوانین مشخص میشود. اگرچه OCPD میتواند مشکلات جدی ایجاد کند، اما با تشخیص زودهنگام و درمانهای مناسب، افراد مبتلا میتوانند بهبود یافته و کیفیت زندگی خود را افزایش دهند. آگاهی از این اختلال و تفاوت آن با سایر اختلالات مانند OCD میتواند به شناسایی و درمان موثر آن کمک کند.
در نهایت لازم است به این موضوع مهم اشاره کنم که تلاش بر این بوده دید صحیحی ارائه شود اما پس از خواندن مقاله لازم است بررسیهای بسیاری صورت گیرد. هر فرد ویژگیها، نیازها و شرایط خاص خود را دارد و بنابراین، راهحل یا روش واحدی نمیتواند برای همه مناسب باشد به همین دلیل لازم است از روانشناسان و افراد متخصص در این حوزه راهنمایی گرفت.
درخواست مشاوره
اگر شما نیز به دنبال مشاوره حرفهای و تخصصی هستید، تیم مشاوران ما آماده است تا با ارائه خدمات مشاوره آنلاین، به شما در حل مشکلات و چالشهایشان کمک کند.