مقدمه
اختلال استرس حاد (Acute Stress Disorder – ASD) یک واکنش روانی است که در پاسخ به تجربه یا مشاهده یک رویداد شدید تروماتیک، مانند تصادف، حمله، تجاوز، یا فجایع طبیعی ایجاد میشود. این اختلال به طور معمول بلافاصله پس از رویداد آغاز میشود و علائم آن به مدت چند روز تا یک ماه ادامه دارد. اگر این علائم بیش از یک ماه پایدار بمانند و درمان نشوند، ممکن است به اختلال استرس پس از تروما (PTSD) تبدیل شوند.
اختلال استرس حاد در واقع واکنش فوری ذهن و بدن به استرس شدید است که فرد در برابر آن احساس ناتوانی و ترس فراوان دارد. برخلاف PTSD که ماهها یا حتی سالها پس از حادثه میتواند ظاهر شود، ASD به سرعت پس از وقوع رویداد آشکار میشود و نیاز به مداخله و مدیریت فوری دارد.
علائم اختلال استرس حاد
علائم ASD معمولا در پنج دسته اصلی قرار میگیرند:
بازگشت به تجربه تروماتیک (Intrusion)
افراد ممکن است مدام صحنههایی از رویداد تروماتیک را به شکل خاطرات ناخوانده، تصاویر ذهنی و یا کابوسهای شبانه تجربه کنند. این تجربهها باعث میشود که فرد احساس کند رویداد دوباره در حال وقوع است.
اجتناب
کسانی که از ASD رنج میبرند معمولاً از هر چیزی که یادآور رویداد تروماتیک است اجتناب میکنند. این اجتناب ممکن است شامل دوری از مکانها، افراد، مکالمات و حتی افکار مرتبط با حادثه باشد.
اضطراب و برانگیختگی شدید
افراد مبتلا به ASD ممکن است بیقرار، تحریکپذیر، و ناتوان در تمرکز باشند. آنها ممکن است دچار مشکلات خواب، افزایش واکنش به صداهای بلند، و یا احساس خطر مداوم باشند.
تغییرات در حالت هوشیاری و احساس جدایی (Dissociation)
ممکن است فرد احساس کند از بدن خود جدا شده است (دیپرسونالیزاسیون) یا تجربههای محیطی غیرواقعی به نظر برسند (دیریالیزاسیون). این حسها ممکن است باعث احساس سردرگمی یا گیجی در فرد شوند.
تغییرات خلقی و شناختی
احساس بیقدرتی، ناامیدی، افسردگی، و ترس از علائم رایج ASD هستند. ممکن است فرد نتواند روی جنبههای مثبت زندگی تمرکز کند و افکار منفی به طور مداوم ذهن او را فرا گیرد.
علل بروز ASD
اختلال استرس حاد معمولا پس از تجربه یک رویداد تروماتیک شدید ایجاد میشود. از جمله مهمترین علل بروز این اختلال میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تجربه مستقیم یک رویداد تروماتیک: فرد خود در معرض تهدید یا آسیب جدی قرار گرفته است، مانند تصادفهای شدید، بلایای طبیعی، جنگ، حملات جسمی یا جنسی.
- شاهد بودن رویداد تروماتیک: حتی مشاهده یک رویداد تروماتیک مانند دیدن یک تصادف مرگبار میتواند باعث بروز ASD شود.
- شنیدن از یک حادثه: گاهی اوقات شنیدن اخبار ناگوار درباره عزیزان یا افراد نزدیک نیز میتواند منجر به بروز اختلال استرس حاد شود.
عوامل فردی مانند سابقه اضطراب یا افسردگی، عدم حمایت اجتماعی، و ویژگیهای ژنتیکی نیز میتوانند فرد را به تجربه این اختلال مستعدتر کنند.
تفاوت ASD و PTSD
گرچه اختلال استرس حاد و اختلال استرس پس از تروما شباهتهای زیادی دارند، اما تفاوت کلیدی آنها در زمانبندی است. ASD معمولا در طول یک ماه پس از رویداد ظاهر میشود و مدت آن به کمتر از یک ماه محدود است. در حالی که PTSD ممکن است ماهها یا سالها پس از حادثه رخ دهد و علائم آن بیش از یک ماه ادامه داشته باشد.
اگر علائم ASD بیش از چهار هفته ادامه یابد یا شدت آنها کاهش نیابد، ممکن است تشخیص به PTSD تغییر کند.
تاثیرات ASD بر زندگی روزمره
اختلال استرس حاد میتواند تأثیرات شدیدی بر زندگی فردی و اجتماعی داشته باشد. افراد مبتلا به ASD معمولاً دچار مشکلات جدی در عملکرد روزانه خود میشوند. این اختلال میتواند باعث افت شدید در عملکرد شغلی، تحصیلی، و ارتباطات اجتماعی شود. عدم توانایی در تمرکز، خواب نامنظم، و احساس مداوم اضطراب میتواند کیفیت زندگی فرد را به شدت کاهش دهد.
در بسیاری از موارد، افراد مبتلا به ASD ممکن است برای مقابله با این علائم به سوء مصرف مواد، مصرف بیرویه داروهای مسکن یا نوشیدنیهای الکلی روی آورند. این امر میتواند مشکلات دیگری مانند وابستگی به مواد و حتی تشدید اضطراب و افسردگی را به همراه داشته باشد.
پیج اینستاگرام آکادمی تلسی را دنبال کنید
درمان اختلال استرس حاد
درمان اختلال استرس حاد اغلب به ترکیبی از رواندرمانی و در صورت نیاز، دارودرمانی نیاز دارد. مداخله سریع و بهموقع میتواند به کاهش علائم و جلوگیری از تبدیل این اختلال به PTSD کمک کند.
درمان شناختی-رفتاری (CBT)
این روش یکی از رایجترین و مؤثرترین درمانهای ASD است. CBT به افراد کمک میکند تا افکار و باورهای منفی ناشی از حادثه تروماتیک را شناسایی و تغییر دهند. این روش به مرور زمان به کاهش اضطراب و اجتناب کمک میکند.
درمان مواجهه (Exposure Therapy)
در این روش، فرد به تدریج با خاطرات و تجربیات تروماتیک مواجه میشود تا یاد بگیرد بر اضطراب و ترس ناشی از آنها غلبه کند. مواجهه کنترلشده و تدریجی به فرد کمک میکند که احساس امنیت و کنترل بیشتری داشته باشد.
مدیریت استرس و تکنیکهای آرامسازی
تکنیکهای تنفس عمیق، مدیتیشن، و تمرینات آرامسازی عضلات میتوانند به کاهش اضطراب و تنش در افراد مبتلا به ASD کمک کنند.
دارودرمانی
در صورت نیاز، داروهای ضدافسردگی یا ضد اضطراب ممکن است توسط پزشک تجویز شود تا علائم شدید ASD مانند اضطراب و بیخوابی مدیریت شوند.
کیس استادی اختلال استرس حاد
کیس استادی ۱: درسا
درسا، یک زن ۲۸ ساله، به تازگی از یک حادثه دلخراش زلزله جان سالم به در برده است. او در این فاجعه طبیعی، به مدت چندین ساعت زیر آوار گرفتار شد و علاوه بر جراحتهای جسمی، شاهد مرگ چندین نفر از افراد خانواده و دوستانش بود. این تجربه ترسناک و شدید، شوک روانی عمیقی برای درسا به همراه داشت.
درسا فردی قوی و مهربان است که همیشه در برابر چالشها مقاوم بوده و به مراقبت از دیگران میپرداخته است. اما پس از این حادثه، ویژگیهای شخصیتی او تغییر چشمگیری پیدا کرده است. او که پیش از این به حل مسائل و مواجهه با مشکلات عادت داشت، اکنون دچار اضطراب شدید و احساس ناتوانی در مدیریت استرس شده است.
علائم اختلال استرس حاد (ASD)
درسا پس از زلزله دچار علائم شدید اختلال استرس حاد شد:
- بازگشت به تجربه تروماتیک (Intrusion): او مدام لحظات سقوط ساختمان و فریادهای اطرافیان را در ذهنش مرور میکند. حتی صدای سادهای مثل برخورد چیزی به زمین او را به شدت مضطرب و هراسان میکند.
- اجتناب (Avoidance): درسا از مکانهایی که یادآور زلزله هستند، مانند خانه قدیمیاش یا حتی صحبت کردن درباره حادثه، به شدت اجتناب میکند. او به دوستان و خانوادهاش که درباره آن روز صحبت میکنند، واکنش تند نشان میدهد و تلاش میکند موضوع را عوض کند.
- اضطراب و برانگیختگی شدید (Hyperarousal): او به سختی میتواند شبها بخوابد و هر صدای غیرمنتظرهای او را از خواب میپراند. همچنین، درسا به شدت تحریکپذیر شده و در موقعیتهای روزمره به سرعت عصبانی میشود.
- تغییرات در هوشیاری و جدایی (Dissociation): گاهی اوقات، درسا احساس میکند که از محیط پیرامونش جدا شده است؛ به نظر میرسد که او گاهی نمیتواند ارتباط واقعی با زمان و مکان برقرار کند و لحظات کوتاهی دچار سردرگمی و احساس غیرواقعی بودن میشود.
درسا یک شبکه حمایتی قوی از خانواده و دوستانش دارد، اما به دلیل احساس جدایی روانی و ناتوانی در برقراری ارتباط عاطفی پس از زلزله، به تدریج از آنها فاصله گرفته است. اگرچه خانوادهاش تلاش میکنند او را به صحبت و تعامل بیشتر ترغیب کنند، اما درسا ترجیح میدهد تنها بماند و از همه دوری کند.
درمان
درسا پس از مشاوره با یک روانشناس، درمان شناختی-رفتاری (CBT) را آغاز کرد. در این روش، او یاد گرفت که با افکار منفی و تصاویر ذهنی تروماتیک مواجه شود و آنها را مدیریت کند. همچنین، درمان مواجهه (Exposure Therapy) به او کمک کرد تا به تدریج با خاطرات و تجربیات زلزله روبهرو شود و از اضطراب ناشی از آنها بکاهد.
در کنار جلسات رواندرمانی، تمرینات آرامسازی (Relaxation Techniques) و مدیتیشن به درسا کمک کردند که بر برانگیختگی بیشازحد و اضطرابهایش غلبه کند. با حمایت خانوادگی و درمان مداوم، درسا به تدریج توانست به زندگی روزمره بازگردد، هرچند هنوز هم برخی از محرکها مانند صدای بلند او را نگران میکنند.
کیس استادی 2:حامد
حامد، مردی ۳۲ ساله و کارمند یک شرکت ساختمانی، در حین کار در یک پروژه ساختمانی بزرگ، دچار یک حادثه جدی شد. در حین کار در ارتفاع، نوار نقالهای که مواد ساختمانی را جابجا میکرد، به طرز ناگهانی شکست و حامد از ارتفاع حدود ۵ متر به پایین سقوط کرد. او به شدت مجروح شد و پس از چندین ساعت در بیمارستان تحت درمان قرار گرفت. هرچند که حامد جان سالم به در برد، اما حادثه او را دچار آسیبهای جسمی و روانی عمیق کرد.
حامد پیش از این حادثه فردی پرانرژی و مثبتاندیش بود که عاشق کارش و به نوعی “روحیه تیمی” را در محل کار خود به نمایش میگذاشت. او به کار در ارتفاعات عادت داشت و همیشه بر ایمنی و پیشگیری از خطرات تأکید میکرد. اما پس از حادثه، او به شدت تحت تأثیر تجربهاش قرار گرفت و اعتماد به نفسش را از دست داد.
علائم اختلال استرس حاد (ASD)
حامد پس از این حادثه، به وضوح دچار علائم اختلال استرس حاد شد:
- بازگشت به تجربه تروماتیک (Intrusion): او مدام در ذهنش صحنه سقوط و درد ناشی از آن را مرور میکند. هر بار که به کار در ارتفاع فکر میکند، دچار اضطراب شدید میشود و احساس میکند که دوباره در آن موقعیت قرار دارد.
- اجتناب (Avoidance): حامد به شدت از کار در ارتفاعات اجتناب میکند و حتی از تماشای تصاویر یا ویدیوهای مربوط به کارهای ساختمانی در ارتفاع نیز خودداری میکند. او از ملاقات با همکارانش که در زمان حادثه در کنار او بودند، پرهیز میکند، زیرا نمیخواهد درباره آن روز صحبت کند.
- اضطراب و برانگیختگی (Hyperarousal): او دچار بیخوابی شده و شبها به سختی میتواند بخوابد. هر صدای بلندی او را به شدت میترساند و باعث میشود که به سرعت از خواب بپرد.
- تغییرات خلق و خوی (Mood Changes): حامد به شدت تحریکپذیر شده و به راحتی عصبانی میشود. او احساس ناامیدی و غمگینی دارد و گاهی اوقات نسبت به زندگی خود بیعلاقه شده است.
خانواده و دوستان حامد سعی میکنند از او حمایت کنند، اما او به شدت از آنها فاصله گرفته است. همسرش، سارا، تلاش میکند تا او را به مشاوره و کمک حرفهای تشویق کند، اما حامد به دلیل احساس شرم و ناامیدی تمایلی به صحبت درباره احساساتش ندارد.
درمان
پس از چند هفته، سارا به حامد فشار آورد تا به یک مشاور روانشناس مراجعه کند. در این جلسات، حامد تحت درمان شناختی-رفتاری (CBT) قرار گرفت که به او کمک کرد تا افکار منفی و آسیبزا درباره حادثه را شناسایی و مدیریت کند. همچنین، او در درمان مواجهه (Exposure Therapy) شرکت کرد که به او کمک کرد تا به تدریج با ترسهایش از ارتفاعات روبرو شود.
حامد همچنین با یادگیری تکنیکهای آرامسازی و مدیتیشن توانست به کنترل اضطراب خود کمک کند. او به تدریج توانست از مشاورههای گروهی بهرهبرداری کند و با افرادی که تجربیات مشابهی داشتند، ارتباط برقرار کند.
حامد با استفاده از درمانهای حرفهای و حمایت خانوادهاش، به تدریج بهبود یافت. اگرچه او هنوز هم در مواجهه با ارتفاعات دچار اضطراب میشود، اما به تدریج توانسته است به کار و زندگی روزمره خود بازگردد. این کیس نشان میدهد که با درمان مناسب و پشتیبانی اجتماعی، افراد میتوانند بر چالشهای ناشی از اختلال استرس حاد غلبه کنند و به زندگی طبیعی خود ادامه دهند.
جمعبندی
اختلال استرس حاد یک واکنش روانی طبیعی به تجربه یک رویداد تروماتیک است، اما اگر علائم آن مدیریت نشود، میتواند به مشکلات جدیتری منجر شود. با این حال، مداخله سریع و درمانهای مناسب میتوانند به کاهش علائم و بهبود وضعیت روانی فرد کمک کنند. افراد مبتلا به ASD با حمایت روانی مناسب و تکنیکهای مدیریت استرس میتوانند به تدریج به حالت عادی زندگی بازگردند و از تبدیل این اختلال به PTSD جلوگیری کنند.
در نهایت لازم است به این موضوع مهم اشاره کنم که تلاش بر این بوده دید صحیحی ارائه شود اما پس از خواندن مقاله لازم است بررسیهای بسیاری صورت گیرد. هر فرد ویژگیها، نیازها و شرایط خاص خود را دارد و بنابراین، راهحل یا روش واحدی نمیتواند برای همه مناسب باشد به همین دلیل لازم است از روانشناسان و افراد متخصص در این حوزه راهنمایی گرفت.
درخواست مشاوره
اگر شما نیز به دنبال مشاوره حرفهای و تخصصی هستید، تیم مشاوران ما آماده است تا با ارائه خدمات مشاوره آنلاین، به شما در حل مشکلات و چالشهایشان کمک کند.
دریافت نوبت در اپلیکیشن تلسی
جهت ثبت نزدیک ترین نوبت و ارتباط با روانشناسان مجرب، کافی است اپلیکیشن تلسی را نصب کنید
چرا باید از اپلیکیشن تلسی استفاده کنم؟
آیا حتما باید اپلیکیشن آکادمی تلسی را دانلود کنم؟
برای سیستم عامل اندروید بهتر است اپلیکیشن تلسی را نصب کنید اما در سیستمهای عاملهای IOS و Windows میتوانید توسط وب اپلیکیشن، از امکانات اپلیکیشن تلسی استفاده کنید.
در هر صورت اگر تمایلی به نصب اپلیکیشن ندارید از نسخه تحت وب در اندروید هم میتوانید استفاده کنید.
با نصب اپلیکیشن، فقط ثبت نوبت دارم؟
شما با نصب اپلیکیشن تلسی، علاوه بر ثبت نوبتهای مشاوره، به بقیه برنامههای علمی تلسی مانند تلسی تاک، تلسی بوک، تلسی دیسکاشن، ویدیو کست لنزما، دورهها، مقالات و بسیاری از برنامههای دیگر دسترسی خواهید داشت.