تفکر انتقادی چیست؟
تفکر انتقادی به معنای داشتن توانایی برای واضح و منطقی فکر کردن و تشخیص ارتباطات منطقی میان مسائل است. مساله‌ی تفکر انتقادی از زمان فلاسفه‌ی یونان باستان مثل سقراط و افلاطون مورد بحث و نظر بوده و به دوران مدرن هم رسیده است. برای مثال تشخیص اخبار جعلی یکی از مزایای تفکر انتقادی است.
تفکر انتقادی می‌تواند بدین گونه تعریف شود: توانایی درگیر شدن در پروسه‌ی تفکر مستقل و منطقی.
در عصاره، تفکر انتقادی از ما توانایی استفاده از منطق را طلب می‌کند. می‌خواهد که متفکری فعال باشیم نه صرفا کسی که دریافت‌کننده‌ی اطلاعات است.
رویکردهای متفکران انتقادی
متفکران انتقادی نظرات و فرضیات را به شدت زیرسوال می‌برند و به راحتی باور یا تصدیق نمی‌کنند. آن‌ها همیشه به دنبال این هستند که بفهمند آیا ایده‌ها، بحث‌ها یا دستاوردها تمام واقعیت را منعکس می‌کنند و قابل آزمایش و راستی‌آزمایی هستند یا خیر. متفکران انتقادی تشخیص می‌دهند، آزمایش می‌کنند و مشکلات را به صورت سیستمی حل می‌کنند تا این که بخواهند از روی غریزه و احساسات رفتار کنند.
ویژگی های یک تفکر انتقادی
ویژگی‌های یک متفکر انتقادی:
- کشف ارتباط بین ایده‌ها
- مشخص کردن اهمیت و ارتباط استدلال‌ها و ایده‌ها
- تشخیص، ساخت و ارائه‌ی استدلال
- تشخیص اشتباهات و تناقض‌ها در منطق
- رویارویی با مشکلات با رویکرد سیستمی و اصولی
- قضاوت ایده‌ها بر اساس استدلال‌ها، باورها و ارزش‌ها
تفکر انتقادی یعنی فکر کردن در مورد مسائل در یک چهارچوب منطقی به منظور رسیدن به بهترین راه حل ممکن در شرایط موجود ک متفکر نسبت به آن آگاهی دارد.
در زبان ساده یعنی روشی منطقی برای تفکر در مورد مسائلی که ذهن ما را به خود درگیر می‌کنند.
مهارت‌های ضروری برای یک اندیشمند نقاد
متفکر انتقادی به چه مهارت‌هایی نیاز دارد:
- رویکردی واقع‌گرایانه و منطقی در مواجه شدن با مسائل.
- استدلال‌های مختلف و ربط آن‌ها به یک موضوع خاص را تشخیص دهد.
- نقطه نظر‌ها را بر اساس درستی و اعتبارشان بسنجد.
- تشخیص نقاط ضعف و اشتباهات در استدلال‌ها و شواهد
- توجه به مسائلی که ممکن است در پس ایده‌ها و استدلال‌ها پنهان شده باشند.
- فراهم آوردن یک ساختار منطقی و واقعی برای استدلال‌های شخصی خود.
فرایند تفکر انتقادی:
باید در نظر داشته باشیم که هیچ کدام از ما نمی‌توانیم در تمام لحظات و مسائل انتقادی فکر کنیم. گاهی ما به هرگونه‌ای فکر می‌کنیم جز به صورت انتقادی. برای مثال زمان‌هایی کنترل بر احساسات و رفتارمان به دلیل خشم، غم یا شادی با مشکل مواجه شود؛ مواقعی که اصطلاحا از نظر فکری کور هستیم.
از طرف دیگر، خبر خوب این است که تفکر انتقادی یک مهارت است و می‌توان آن را به مرور زمان و قرار گیری در شرایط‌های مختلف و به کارگیری نعدادی عادات و روتین‌های مشخص، تقویت کرد. وقتی که متوجه نظریه‌ی تقکر انتقادی بشویم، می‌توانیم آن را در زندگی روزمره، مسائل کاری و روابط انسانی خود به کار گیریم.
ارزیابی یک ادعا
فرض می‌کنیم که با یک ادعا یا مطلب خاصی روبه‌رو شدیم:
- چه کسی این حرف را زده یا مدعی درستی آن است؟
کسی که ما او را می‌شناسیم؟ کسی که در جایگاه رسمی قرار دارد؟ شخص مدعی در درستی مطلب یا ادعا موثر است؟
- چه چیزی ادعا یا گفته شده است؟
واقعیتی بیان شده است یا صرفا نظرات شخصی عنوان شده‌اند؟ تمامی واقعیات جمع‌آوری شده‌اند؟ چیزی از قلم نیفتاده است؟
- این ادعا در کجا مطرح شده است؟
در جمعی خصوصی یا عمومی؟ آیا امکان نقد و تبادل نظر وجود داشته است؟
- این ادعا چه زمانی مطرح شده است؟
آیا زمان مربوط به صحت ادعا مرتبط است؟ اگر بله، زمان و شرایط آن مشخص شود.
- ادعا چرا مطرح شده است؟
آیا دلایل و واقعیات مطرح شده‌اند؟ آیا قصد قبلی برای مطرح کردن این ادعا از طرف مدعی وجود داشته است؟
- چگونه و در چه حالتی ادعا مطرح شده است؟
مدعی خوشحال، ناراحت، عصبانی یا هیجان‌زده بوده است؟به صورت کتبی ادعا عنوان شده است یا شفاهی؟ ادعا قابل فهم بوده است؟
اهمیت و ضرورت تقویت تفکر انتقادی در زندگی
در پایان باید تاکید کنم که تمامی ما نیاز استفاده از تفکر انتقادی داریم و البته از آن مهم‌تر باید نسبت به تقویت و توسعه‌ی این مهارت در خود و دیگران بکوشیم.
گردآورنده: علی اویسی
سوشال مدیای اکادمی تلسی
منبع:
https://www.skillsyouneed.com/learn/critical-thinking.html
Telsi.co
