در ادامه در این خصوص که؛ تفکر اسفنجی، سیمانی یا غربالی چیست؟ تفکر اسفنجی و غربالی چه شیوهٔ تفکر و معایب و مزایایی؟ اطلاعات جالبی را بدست میآوریم!
مرز باریک میان حقایق و باورهای اشتباه
تحقیقات نشان میدهد که خوردن روزانه یک عدد آسپرین، احتمال حملهٔ قلبی و سکتهٔ مغزی را تا ۵۵ درصد کاهش میدهد.
خوردن آبغوره و آب لیمو روی غذای چرب باعث میشود که چربی را بشورد و ببرد و دچار سکته نشویم.
این تنها دو نمونه از انبوه اطلاعات و اخباری است که روزانه با آنها مواجه هستیم. اما واکنش شما به این اطلاعات چگونه است؟
آیا برای اینکه دچار حملهٔ قلبی نشوید از این به بعد روزی یک عدد آسپرین مصرف میکنید؟
آیا با خوردن آبغوره و آب لیمو بعد از غذای چرب از رسوب چربیها در رگها جلوگیری میکنید؟
استراتژیهای مختلف تعاملات یا استراتژیهای مختلف مقابل سخنان
یک شیوهٔ واکنش این است که هر سخنی را که میشنویم یا میخوانیم، کاملا بپذیریم و تصدیق کنیم. واکنش دوم این است که هر سخن یا مطلبی را که با اطلاعات و معلومات قبلی ما تناقض دارد، رد کنیم. واکنش سوم این است که قبل از قبول یا رد یک سخن، آن را از فیلتری خاص عبور دهیم و عیار و ارزش آن را بسنجیم.
شیوهٔ تفکر اسفنجی
دستهٔ اول افرادی هستند که تفکر اسفنجی دارند. یعنی مانند یک اسفنج که آب را به خود جذب میکند، هر نظر یا سخنی را به راحتی و بدون هیچ چون و چرایی میپذیرند. افرادی که ذهن خود را با هر نظری سازگار میکنند و تغییر میدهند و حتی ممکن است در برابر زلزلههای فکری چندین ریشتری (باورهای متناقض) نیز ذرهای دچار تزلزل و اضطراب نشوند!
شیوهٔ تفکر سیمانی
دستهٔ دوم کسانی هستند که دارای تفکر سیمانیاند. آنها هر نوع اطلاعات و نظرات جدید را که با معلومات و تجربههای پیشینشان ناسازگار باشد، رد میکنند و اصولا تمایلی به تغییر نظر و دیدگاه خود ندارند. ذهن این گونه افراد در برابر اخبار و اطلاعات جدید مانند سیمان نفوذ ناپذیر است.
شیوهٔ تفکر غربالی
و دستهٔ سوم افرادی هستند که تفکر غربالی دارند و در مواجهه با افکار و عقاید گوناگون، بر مبنای معیارهای معینی آنها را غربال میکنند تا نظر درست را از نادرست، و سخن مستحکم و منطقی را از سست و غیرمنطقی بازشناسند.
مزایا و معایب تفکر اسفنجی
استفاده از شیوهٔ تفکر اسفنجی روش متداولی است و مزایا و معایبی دارد. یک مزیت آن این است که نیازی به فعالیت فکری چندانی جز تمرکز و استفاده از حافظه برای به خاطر سپاری اطلاعات ندارد. مزیت دوم این است که با این روش میتوان حجم زیادی از اطلاعات را در مدت کوتاهی دریافت کرد و هر چه اطلاعات شما از یک موضوع بیشتر باشد، بعدا میتوانید دربارهٔ ابعاد مختلف آن بهتر فکر کنید و تصمیم بگیرید. اما این روش هیچ مبنا و معیاری را برای ارزیابی نظرات و تصمیمگیری در اختیار ما قرار نمیدهد. در نتیجه، کسی که به شیوهٔ اسفنجی فکر میکند، استقلال فکری ندارد، همواره تحت تاثیر نظرات دیگران قرار دارد و قضاوتهایش سطحی و عجولانه است.
بازسازی شبکهٔ باورهای خود
در روش تفکر اسفنجی آنچه که اهمیت دارد، کسب معلومات بیشتر میباشد؛ اما در روش تفکر غربالی، فرد با پرسیدن پرسشهای نقادانه وارد یک گفتوگو و بده بستان فکری با نویسنده یا گوینده میشود و در فرایند دریافت اطلاعات به طور فعالانه و آگاهانه مشارکت دارد. نظرات و دیدگاههای جدید یا حتی متناقض، چنین فردی را برمیانگیزانند و به کاوش فکری و ارزیابی مستمر ورودیهای ذهن خویش وا میدارد و در نتیجهٔ آن، سازمان فکری و شبکهٔ باورهای خود را به طور مداوم بازسازی میکند.
تفکر غربالی؛ نگاهی نقادانه به اطلاعات
در تفکر غربالی، متفکر از مهارتهای اندیشیدن سطح بالاتر همچون تحلیل، ترکیب و ارزیابی برای سنجش و داوری، دربارهٔ نظرات و استدلالهای گوناگون بهره میبرد. تفکر غربالی مستلزم به کارگیری نگرشی پرسشگرانه و نقادانه است. در واقع تفکر نقادانه یا سنجشگرانه، معیارهای مورد نیاز برای غربالگری اطلاعات و سنجش استدلالها را فراهم میکند.
به طور مثال؛ در ارزیابی ادعاهایی که مطرح کردیم در ابتدای نوشته، ممکن است بپرسیم:
این اطلاعات تا چه اندازه معتبر و قابل اطمینان هستند؟
امکان سوگیری در مشاهدهها و تفسیر نتایج وجود داشته است؟
استدلالهای رقیب دیگری وجود ندارند؟
آمار ارائه شده فریب دهنده نیستند؟
تا چه اندازه میتوان به اظهار نظر مراجع علمی، گواهی اشخاص یا تبلیغات رسانهها اطمینان کرد؟
نتیجهگیری
در آخر، جالب است بدانید که چربی در باز حل میشود نه در اسید؛ بنابراین خوردن آبغوره و آب لیمو روی غذای چرب باعث نمیشود که چربی را بشورد و ببرد و دچار سکته نشویم. (تفکر انتقادی؛ صفحهٔ ۴۵۵)
باتشکراز محمدرضاسلیمی
گرداورنده: محمد مهدی رضایی
“سوشال مدیای آکادمی تلسی”
telsi.co