تغییرات تکاملی در مسیر تولد انسان مدرن

تاریخ حیات بر روی کرهٔ زمین

حیات بر روی زمین چند میلیارد سال قبل آغاز شد. دایناسورها حدود شصت و پنج میلیون سال قبل منقرض شدند. از انشعاب نیاکان ما از نیاکان شامپانزه‌ها فقط حدود ده تا شانزده میلیون سال می‌گذرد این یعنی تاریخ انسان بخش ناچیزی از تاریخ حیات است. اگر فیلم‌های علمی-تخیلی، انسان غارنشینی را نشان می‌دهند که از دست دایناسورها فرار می‌کند حواستان باشد دارید ژانر علمی-تخیلی را تماشا می‌کنید.

از گپی‌ها تا انسان مدرن

نیای مشترک گوریل‌ها، شامپانزه‌ها و انسان‌ها در آفریقا می‌زیسته است، امروز هم گوریل‌ها و شامپانزه‌ها را تنها در آفریقا می‌توان یافت، برای میلیون‌ها سال انسان هم محدود به آفریقا بوده است. نخستین نیاکان ما صرفا گونهٔ دیگری از گپی‌ها به شمار می‌آیند.

وقوع سه تغییر ما را در مسیری قرار داد که در نهایت به انسان مدرن ختم می‌شود.

تغییر نخست

تغییر نخست به حدود چهار میلیون سال قبل باز می‌گردد. فسیل‌های متعلق به آن دوره نشان می‌دهند نیاکان ما عموما راست قامت بوده و روی دو پا راه می‌رفته‌اند، برخلاف گوریل‌ها و شامپانزه‌ها که معمولا چهار دست و پا و به ندرت روی دو پا حرکت می‌کنند، همین ایستاده راه رفتن سبب شد دست‌های نیاکان ما برای امورات دیگر آزاد شود که مهم‌ترین آن‌ها ساختن ابزار بود.

تغییر دوم

تغییر دوم سه میلیون سال قبل روی داد‌ انسان‌های مدرن همگی متعلق به یک گونه‌اند، گونۀ هوموساپینس”Homo sapiens” اما احتمالا در چند مقطع در طول تاریخ دودمان ما یعنی شاخه‌ای که از نیاکانمان به ما می‌رسد، دوشاخه شـد. به حداقل دو گونه که همزمان می‌زیسته‌اند، یکی از آن‌ها حوالی سه میلیون سال پیش رخ داد که دودمانمان را به دو گونه تقسیم کرد؛ گونهٔ نخست انسان میمونی (man-ape) بود با جمجمهٔ سنگین و دندان‌های کناری بزرگ که احتمالا از گیاهان سفت تغذیه می‌کرد. به این گونه امروز آسترالوپیتکوس روبوستوس (Australopithecus robustus) می‌گویند یعنی گپی جنوبی زمخت دیگری هم انسان میمونی بود با جمجمهٔ ظریف‌تر و سبک‌تر، و دندان‌هایی کوچک‌تر. این یکی احتمالاً تنوع غذایی بیشتری دارد و امروز آسترالوپیتکوس افریکانوس (Australopithecus africanus) می‌نامند، به معنی «گپی جنوبی آفریقایی».

آسترالوپیتکوس افریکانوس بعدا به گونه‌ای بزرگ مغزتر تکامل یافت، گونه‌ای به نام هوموهابیلیس “Homo habilis” به معنای انسان ماهر اما هوموهابیلیس تنها شاخه از شجره‌نامهٔ ما نبود که میلیون‌ها سال قبل در آفریقا می‌زیسته است.

شواهد فسیلی کنونی نشان می‌دهند چندین گونه انسان اولیه یا اشکال ابتدایی انسانی در آن زمان و در همان مکان می‌زیسته‌اند.

تغییر سوم

تغییر عمدهٔ سومی که سبب شد نیاکان ما هر چه بیشتر به انسان نزدیک شوند و از گپی‌ها فاصله بگیرند استفادهٔ دائمی از ابزارهای سنگی بود. این خصوصیتی انسانی است که البته ریشه‌های آشکاری در حیات جانوری نیز دارد.

کم نیستند حیواناتی مثل سهره دارکوبی، کرکس‌های مصری و سمور دریایی که به نحوی تکامل یافته‌اند تا ابزارهایی مانند سنگ و ترکه‌های چوبی را برای تأمین و تدارک غذا به کار بگیرند؛ هرچند هیچ کدام به اندازهٔ ما وابسته به ابزارهایشان نیستند. شامپانزهٔ معمولی هم بعضا از ابزارهایی مثل ابزار سنگی استفاده می‌کند اما نه آنقدر که صحنه را تغییر دهد.

تا حدود دو و نیم میلیون سال پیش در بخش‌هایی از شرق آفریقا که زیستگاه انسان‌های اولیه بوده است شمار زیادی ابزار سنگی بسیار ابتدایی ظاهر می‌شود ولی از آنجا که چندین گونهٔ انسان اولیه در آن ناحیه بوده‌اند معلوم نمی‌شود ساخت آن ابزارها کار کدامشان است اما به احتمال زیاد نخستین ابزارها را گونه‌ای از انسان اولیه ساخته است که باقی مانده و به تکاملش ادامه داده است.

منبع: کتاب شامپانزه سوم

گرداورنده: محمد مهدی رضایی

“سوشال مدیای آکادمی تلسی”                                      

https://telsi.co/ 

telsi.co