چرا ما به فالگیری و طالع‌بینی باور داریم؟
جوابش برمی‌گردد به یکی از مهم‌ترین خطاهای شناختی به عنوان اثر بارنوم”Barnum Effect” یا اثر فورر.
اثر بارنوم یا اثر فورر چیست؟
و چه ارتباطی با فال و طالع‌بینی دارد؟
اثر بارنوم یا اثر فورر زمانی اتفاق می‌افتد که ما تمایل داریم اطلاعات کلی و مبهم را به خودمان نسبت بدهیم و این اطلاعات آنقدر کلی هستند که هرکس می‌تواند آن را به خودش نسبت بدهد.
- دوست داری دیگران تشویقت کنند
- ظاهرت منظم اما درونت آشفته است
- گاهی به افرادی که با آنها زندگی می‌کنی شک داری
- گاهی درونگرا و گاهی برونگرا هستی
- نگران آینده ای و…
این جملات را فالگیران و طالع‌بینان به مشتری‌های خود می‌گویند.
اگر شما هم این سخنان را باور دارید، قربانی اثر بارنوم شده‌اید.
زمانی که به افراد گفته می‌شود، مطالب گفته شده مختص آن‌هاست و وقتی این توصیف‌ها تاکید بر اتفاقات و جنبه‌های مثبت، کلی و مبهم دارند این اثر تشدید می‌شود.
همچنین هرگاه منبع ارائه دهندهٔ توضیح، دارای اعتبار و اقتدار باشد نیز این باورپذیری تقویت می‌گردد.
در حالیکه اگر این توانایی‌های ماورای طبیعی به وسیلهٔ روش‌های دقیق علمی مورد بررسی قرار بگیرد اغلب اوقات سلب اعتبار می‌شود و یا حتی اگر اثبات شود دارای ویژگی تکرارپذیری نیستند.
هیچ دلیل علمی مبنی بر این که وضعیت ستارگان و سیارات در زمان تولد فرد تاثیر چشمگیری بر خصوصیات شخصیتی او داشته باشد وجود ندارد.
گزاره‌های اثر بارنوم
در ادامه چند نمونه از گزاره‌های بارنوم را با هم تحلیل می‌کنیم…
- گزارهٔ بارنومی1
شما کسی هستید که اغلب به دیگران اجازه نمی‌دهید خیلی به شما نزدیک شوند، اما هنگامی که قلب‌تان را به روی بقیه می‌گشایید، با آنها بسیار گرم می‌گیرید؛ به طوری که اگر به شما پشت کنند، ناراحتی‌اش همیشه در قلب‌تان باقی خواهد ماند.
این گزاره معنا و مفهوم خاصی ندارد، جز این که شما اگر تصمیم بگیرید به کسی نزدیک شوید، خیلی به او نزدیک می‌شوید. این جمله احتمالاً در مورد بسیاری از جمعیت‌های ساکن بر روی زمین صحت دارد.
- گزارهٔ بارنومی2
گاهی پیش می‌آید که بسیار برونگرا شده و نبض مهمانی را به دست می‌گیرید، اما زمان‌هایی هم هست که به گوشه‌ای می‌خزید و خیلی تمایلی به صحبت کردن ندارید.
خیلی از ماها ممکن است با جملهٔ بالا ارتباط برقرار کنیم. در واقعیت نیز این‌چنین است. خیلی از آدم‌ها هستند که بنا بر وضعیت روحی و خلق‌شان، دو روی متضاد از یک صفت را نشان می‌دهند.
اگر بخواهیم کمی تخصصی‌تر به این گزاره نگاه کنیم، باید بگوییم که این جمله علاوه بر این که اثر بارنوم را در فرد برمی‌انگیزد، یک «حقهٔ رنگین‌کمان» هم به حساب می‌آید. حقهٔ رنگین‌کمان به گزاره‌ای اطلاق می‌شود که دو روی متضاد از یک صفت شخصیتی را در بر می‌گیرد. حقهٔ رنگین‌کمان در واقع صفحه‌ای مدور و رنگین‌کمانی است که از آن برای طالع‌بینی استفاده می‌کنند.
- گزارهٔ بارنومی3
شما طالب این هستید که دیگران به تحسین‌تان برخیزند، و هنگامی که به دستاورد خاصی در زندگی نائل می‌شوید، از این که بقیه به شما توجه کنند بسیار لذت می‌برید.
اگر نگوییم همه، بیش‌تر ما نیاز به تحسین شدن داریم، و دوست داریم دیگران ما را ببینند. به همین دلیل، جملهٔ بالا برای هر کسی که فکرش را بکنید درست است.
پیامدهای اثر بارنوم:
اگر ما از اثر بارنوم آگاه نباشیم نمی‌توانیم بازخوردهای شخصی و کلی را از هم تشخیص بدهیم.
فالگیران از ساده لوحی افراد سواستفاده می‌کنند و به خوبی آگاهند افرادی که به آنها مراجعه می‌کنند از استقلال و شجاعت فکری برخوردار نیستند و آنقدر زود باورند که هر چیزی را می‌پذیرند.
شرکت‌ها هم از اثر بارنوم برای جلب مشتریان استفاده می‌کنند، آنها طوری تبلیغ می‌کنند که مشتریان احساس کنند برندشان با شخصیتشان مطابقت دارد.
گردآوری: سارا ارجمندی
“سوشال مدیای آکادمی تلسی”
telsi.co
