مقدمه
اختلال اضطراب جدایی Separation Anxiety Disorder یا SAD یک نوع اختلال اضطرابی است که معمولا در کودکان و نوجوانان مشاهده میشود. این اختلال به وضعیتی اشاره دارد که در آن فرد به طور غیرعادی و نامتناسبی از جدایی از والدین یا افرادی که به آنها وابسته است، احساس اضطراب و ترس میکند. این اختلال میتواند تأثیرات عمیقی بر زندگی فردی و اجتماعی فرد داشته باشد و بر عملکرد روزمره او تأثیر بگذارد. در این مقاله، به بررسی علل، علائم، تشخیص، درمان و تأثیرات این اختلال خواهیم پرداخت.
اختلال اضطراب جدایی
اختلال اضطراب جدایی به معنای ترس و اضطراب غیرعادی در مورد جدایی از والدین یا افرادی است که فرد به آنها وابسته است. این اختلال میتواند در سنین مختلف، از کودکی تا بزرگسالی، بروز کند، اما بیشتر در کودکان و نوجوانان شایع است. اختلال اضطراب جدایی یکی از شایعترین اختلالات اضطرابی در کودکان است و معمولاً در سنین پیشدبستانی یا اوایل دبستان ظاهر میشود.
این اختلال با احساسات شدید اضطراب، نگرانی و ترس همراه است و میتواند بر روی زندگی روزمره فرد، روابط اجتماعی و عملکرد تحصیلی او تأثیر بگذارد. در حالی که تجربه نگرانی و اضطراب در مورد جدایی از نزدیکان در مراحل مختلف زندگی طبیعی است، در اختلال اضطراب جدایی، این احساسات به حدی شدید میشود که فرد نمیتواند به راحتی از دیگران جدا شود و به دنبال یک وضعیت تنشزا میگردد.
علائم اختلال اضطراب جدایی
علائم اختلال اضطراب جدایی میتواند در هر فرد متفاوت باشد، اما معمولاً شامل موارد زیر است:
- اضطراب شدید از جدایی: احساس ترس و نگرانی شدید در مورد جدایی از والدین یا افرادی که به آنها وابستهاند. این اضطراب معمولاً در زمانهایی مانند رفتن به مدرسه یا سفر افزایش مییابد.
- شکایات جسمانی: افراد مبتلا به اختلال اضطراب جدایی ممکن است بهطور جسمانی دچار نشانههایی مانند سردرد، دلدرد، حالت تهوع، تعریق، و تپش قلب شوند، بهویژه در زمان جدایی.
- ترس از آسیب دیدن به خود یا دیگران: فرد ممکن است از این که در نتیجه جدایی، به خود یا فرد نزدیک آسیب برسد یا اتفاق بدی بیفتد، ترس داشته باشد.
- ناتوانی در خوابیدن به تنهایی: این افراد ممکن است در خوابیدن به تنهایی مشکل داشته باشند و نیاز به حضور والدین یا فرد وابسته داشته باشند.
- اجتناب از موقعیتهای اجتماعی: فرد ممکن است از فعالیتهای اجتماعی، مدرسه، و دیگر تعاملات اجتماعی اجتناب کند و در مواجهه با شرایط جدید احساس ترس کند.
- کابوسهای مکرر: بروز کابوسهایی درباره جدایی یا از دست دادن نزدیکان، یکی دیگر از نشانههای این اختلال است.
- نگرانی مداوم: نگرانی مداوم درباره وقوع اتفاقات بدی که ممکن است برای والدین یا خود فرد بیفتد.
- سختی در رفتن به مدرسه: مشکل در رفتن به مدرسه به دلیل ترس از جدایی از والدین.
- افسردگی: در برخی موارد، افراد مبتلا به اختلال اضطراب جدایی ممکن است دچار افسردگی و احساس ناامیدی شوند.
- اضطراب عمومی: برخی از افراد ممکن است در موقعیتهای اجتماعی یا جدید احساس اضطراب کنند و به این ترتیب، از فعالیتهایی که نیاز به جدایی دارند، اجتناب کنند.
علل اختلال اضطراب جدایی
علل دقیق اختلال اضطراب جدایی بهخوبی شناخته نشده است، اما به نظر میرسد که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، زیستشناختی، و محیطی میتواند در ایجاد این اختلال نقش داشته باشد:
عوامل ژنتیکی
تحقیقات نشان میدهند که وجود سابقه خانوادگی از اختلالات اضطرابی میتواند خطر ابتلا به اختلال اضطراب جدایی را افزایش دهد. کودکانی که والدین آنها مبتلا به اختلالات اضطرابی هستند، بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال قرار دارند.
عوامل محیطی
تجربیات آسیبزا یا استرسزا، مانند طلاق والدین، مرگ یکی از نزدیکان، یا تغییرات عمده در زندگی (مانند نقل مکان) میتواند بر ایجاد این اختلال تأثیر بگذارد.
سبک تربیتی
والدینی که به طور بیش از حد محافظهکارانه و کنترلی رفتار میکنند یا به فرزندان خود اجازه نمیدهند که به تدریج استقلال پیدا کنند، ممکن است زمینهساز اضطراب جدایی در آنها شوند.
سازگاریهای زیستی
برخی از تحقیقات نشان میدهند که ناهنجاریهای زیستی مانند عدم تعادل در سیستمهای عصبی و هورمونی میتواند به افزایش سطح اضطراب و ترس در کودکان منجر شود.
تجربیات پیشین
کودکانی که در دوران کودکی خود تجربههای تلخی از جدایی، مانند جداییهای ناگهانی یا مکرر از والدین یا افرادی که به آنها وابستهاند، دارند، بیشتر احتمال دارد که دچار اختلال اضطراب جدایی شوند.
تأثیرات اختلال اضطراب جدایی بر زندگی فرد
اختلال اضطراب جدایی میتواند تأثیرات قابل توجهی بر زندگی فرد، روابط خانوادگی و عملکرد اجتماعی او داشته باشد:
مشکلات اجتماعی
فرد ممکن است از شرکت در فعالیتهای اجتماعی، مدرسه و دیگر تعاملات اجتماعی اجتناب کند، که این میتواند منجر به انزوا و کمبود دوستیها شود.تأثیر بر عملکرد تحصیلی
اضطراب شدید و اجتناب از مدرسه میتواند باعث کاهش عملکرد تحصیلی و مشکل در یادگیری شود. همچنین، این افراد ممکن است نتوانند به راحتی تمرکز کنند و در امتحانات دچار اضطراب شوند.تأثیر بر روابط خانوادگی
اضطراب جدایی میتواند روابط خانوادگی را تحت تأثیر قرار دهد، زیرا والدین ممکن است در تلاش برای مدیریت این اضطراب به رفتارهای کنترلگر و محافظهکارانه روی بیاورند. این رفتارها میتواند منجر به تنش و درگیریهای خانوادگی شود.مشکلات روانی
این اختلال ممکن است منجر به سایر مشکلات روانی مانند افسردگی، اختلالات اضطرابی دیگر و اختلالات رفتاری شود. افراد مبتلا به اختلال اضطراب جدایی معمولاً به دلیل اضطراب و فشارهای ناشی از آن، دچار احساس ناامیدی و افسردگی میشوند.عواقب بلندمدت
اگر این اختلال درمان نشود، ممکن است در بزرگسالی نیز ادامه یابد و تأثیرات منفی بر روابط و زندگی حرفهای فرد بگذارد. افراد ممکن است در بزرگسالی نیز از جدایی از افراد نزدیک خود بترسند و در نتیجه، بهدست آوردن استقلال و موفقیت در روابط عاطفی و اجتماعی مشکلتر خواهد بود.
پیج اینستاگرام آکادمی تلسی را دنبال کنید
درمان اختلال اضطراب جدایی
درمان اختلال اضطراب جدایی معمولا شامل ترکیبی از رواندرمانی و در برخی موارد دارودرمانی است:
رواندرمانی
- رفتار درمانی شناختی (CBT):
این روش به افراد کمک میکند تا الگوهای تفکری منفی را شناسایی و تغییر دهند و مهارتهای مقابله با اضطراب را یاد بگیرند. در این نوع درمان، به فرد آموزش داده میشود که چگونه با ترسها و اضطرابهای خود کنار بیاید و به تدریج به جدایی عادت کند. - درمان بازی:
به ویژه در کودکان، این نوع درمان میتواند به آنها کمک کند تا احساسات خود را بیان کنند و با اضطرابهایشان روبرو شوند. درمانگران با استفاده از بازیها و فعالیتهای سرگرمکننده، میتوانند به کودکان کمک کنند تا احساسات خود را درک کنند و بیان کنند. - درمان خانواده:
این نوع درمان به والدین کمک میکند تا الگوهای تربیتی مثبتتری را ایجاد کنند و محیط حمایتیتری برای فرزندان خود فراهم آورند. درمانگر میتواند به والدین آموزش دهد که چگونه به فرزندان خود کمک کنند تا با اضطراب خود کنار بیایند و آنها را تشویق به استقلال کند. - تکنیکهای آرامشبخش:
آموزش تکنیکهای آرامشبخش مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا میتواند به کاهش اضطراب کمک کند و به فرد کمک کند تا بهطور مؤثرتری با استرسهای زندگی کنار بیاید.
دارودرمانی
در برخی موارد، داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی ممکن است برای کمک به مدیریت علائم استفاده شوند. این داروها میتوانند به کاهش سطح اضطراب و بهبود کیفیت زندگی فرد کمک کنند. اما دارودرمانی باید به عنوان بخشی از یک برنامه درمانی جامع در نظر گرفته شود و تحت نظر پزشک انجام شود.
مشاوره و حمایت اجتماعی
حمایت از سوی خانواده و دوستان نیز نقش مهمی در درمان اختلال اضطراب جدایی دارد. فراهم کردن یک محیط حمایتی و تشویق فرد به بیان احساسات و ترسهای خود میتواند به او کمک کند تا با اضطرابهایش مقابله کند.
برنامههای آموزشی
آموزش به والدین و معلمان در مورد اختلال اضطراب جدایی و روشهای مدیریت آن میتواند به کاهش مشکلات مرتبط با این اختلال کمک کند. این برنامهها میتوانند شامل کارگاهها، سمینارها و جلسات آموزشی باشند که در آنها اطلاعات لازم درباره اختلال و روشهای درمانی به اشتراک گذاشته میشود.
کیس استادی اختلال اضطراب جدایی
کیس استادی ۱: ساحل
ساحل دختر یک خانواده چهار نفره است و دو سال قبل از شروع دبستان، از یک حادثه جدایی ناگهانی با والدینش دچار اضطراب شدید شد. در این حادثه، خانوادهاش به یک مسافرت کوتاه رفتند و او به دلیل مشکلاتی در برنامهریزی، مجبور شد برای یک شب در خانه دوستانش بماند. از آن زمان، احساس اضطراب او در هنگام جدایی از والدینش افزایش یافته است.
ساحل از زمان حادثه، به طور مکرر در مورد جدایی از والدینش ابراز نگرانی میکند. او در زمان رفتن به مدرسه، دچار دلدرد و سردرد میشود و معمولاً از رفتن به مدرسه خودداری میکند. همچنین، او در شبها خوابش نمیبرد و نیاز دارد که والدینش در کنار او بمانند تا بتواند بخوابد. ساحل از خوابهای شبانه وحشتناک درباره آسیب دیدن به والدینش رنج میبرد و به همین دلیل نمیتواند به تنهایی بخوابد.
اختلال اضطراب جدایی ساحل تأثیرات منفی زیادی بر زندگیاش گذاشته است. او به دلیل اضطرابش از فعالیتهای اجتماعی اجتناب میکند و دوستانش را از دست داده است. عملکرد تحصیلی او نیز به شدت کاهش یافته و معلمانش متوجه شدهاند که او نمیتواند به خوبی تمرکز کند. والدین او نگرانند که این مشکلات بر آینده او تأثیر منفی بگذارد.
درمان:
والدین ساحل او را به یک روانشناس معرفی کردند. در جلسات درمانی، تکنیکهای رفتار درمانی شناختی (CBT) به او آموزش داده شد تا بتواند با ترسهای خود مقابله کند. همچنین، درمانگر به والدین او توصیه کرد که به تدریج و با برنامهریزی، ساحل را به جدایی از خود عادت دهند و در موقعیتهای مختلف به او اجازه دهند تا احساساتش را بیان کند. این روند به آرامی و با تدابیر حمایتی صورت گرفت.
پس از چند ماه درمان، ساحل توانست به تدریج با جدایی از والدینش کنار بیاید. او اکنون میتواند به مدرسه برود و از انجام فعالیتهای اجتماعی لذت ببرد. همچنین، خوابهای شبانهاش کاهش یافته و او به تدریج اعتماد به نفس خود را بازیافته است.
کیس استادی ۲: سام
سام پسر یک خانواده پنج نفره است و از سنین پایین به شدت به مادرش وابسته بوده است. در سن ۹ سالگی، او به دلیل جدایی والدینش و طلاق آنها دچار اضطراب جدایی شدید شد. پس از جدایی، سام به طور مکرر احساس نگرانی میکرد که یکی از والدینش ممکن است او را ترک کند و در نتیجه، به شدت از جدایی از مادرش احساس ترس میکرد.
سام در زمان جدایی از مادرش دچار اضطراب شدیدی میشود. او در مدرسه نمیتواند به راحتی تمرکز کند و به دلیل ترس از جدایی، بیشتر اوقات به خانه برگشته است. او همچنین در شبها به شدت بیخواب شده و بهطور مکرر خوابهای ناگواری میبیند. سام از رفتن به مهمانیها و فعالیتهای اجتماعی خودداری میکند و بیشتر زمانش را در خانه میگذراند.
اختلال اضطراب جدایی سام بر زندگی روزمره او تأثیرات منفی داشته است. او از دوستانش فاصله گرفته و در روابط اجتماعیاش مشکل دارد. همچنین، به دلیل عدم تمرکز و اضطراب، عملکرد تحصیلیاش کاهش یافته و معلمانش نگران وضعیت او هستند.
درمان:
والدین سام او را به یک درمانگر معرفی کردند. درمانگر از تکنیکهای رفتار درمانی شناختی (CBT) و درمان خانواده برای کمک به سام استفاده کرد. در این روند، مادر سام نیز در جلسات درمانی شرکت کرد تا بتوانند با هم تکنیکهای مدیریت اضطراب را یاد بگیرند. درمانگر به سام کمک کرد تا با بیان احساساتش، به تدریج با جدایی از مادرش کنار بیاید و او را تشویق کرد که در فعالیتهای اجتماعی شرکت کند.
پس از چند ماه درمان، سام توانست به تدریج با جدایی از مادرش کنار بیاید و به مدرسه و فعالیتهای اجتماعی بازگردد. او اکنون به تدریج اعتماد به نفس خود را بازیافته و روابطش با دوستانش بهتر شده است. همچنین، مادرش نیز با تکنیکهای مدیریت اضطراب آشنا شده و به سام کمک کرده تا بهبود یابد.
جمعبندی
اختلال اضطراب جدایی یک مشکل جدی است که میتواند تأثیرات منفی قابل توجهی بر زندگی فرد، روابط خانوادگی و عملکرد اجتماعی او داشته باشد. با شناسایی زودهنگام و درمان مناسب، بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال میتوانند بهبودیهای قابل توجهی را تجربه کنند و به تدریج یاد بگیرند که به صورت مستقل و با اعتماد به نفس بیشتری زندگی کنند. حمایت خانواده و آموزش مهارتهای اجتماعی نیز میتواند در روند درمان بسیار مؤثر باشد.
ارتقاء آگاهی عمومی در مورد اختلال اضطراب جدایی و نیاز به تشخیص و درمان به موقع میتواند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به این اختلال کمک کند و به آنها امکان دهد که به زندگی سالم و موفقی دست یابند.
در نهایت لازم است به این موضوع مهم اشاره کنم که تلاش بر این بوده دید صحیحی ارائه شود اما پس از خواندن مقاله لازم است بررسیهای بسیاری صورت گیرد. هر فرد ویژگیها، نیازها و شرایط خاص خود را دارد و بنابراین، راهحل یا روش واحدی نمیتواند برای همه مناسب باشد به همین دلیل لازم است از روانشناسان و افراد متخصص در این حوزه راهنمایی گرفت.
درخواست مشاوره
اگر شما نیز به دنبال مشاوره حرفهای و تخصصی هستید، تیم مشاوران ما آماده است تا با ارائه خدمات مشاوره آنلاین، به شما در حل مشکلات و چالشهایشان کمک کند.