مقدمه
اختلال شخصیت هیستریونیک یکی از اختلالات شخصیت دسته B است که با رفتارهای نمایشی، نیاز مداوم به توجه و هیجانطلبی افراطی مشخص میشود. در این مقاله، ویژگیهای اصلی این اختلال، معیارهای تشخیصی، علل احتمالی، درمانها و تشخیص افتراقی آن را بررسی میکنیم.
ویژگیهای اصلی اختلال شخصیت هیستریونیک
هیجانی بودن
افراد مبتلا به اختلال هیستریونیک به شدت هیجانی هستند و احساسات خود را به طور مبالغهآمیز نشان میدهند. این افراد به سرعت تحت تأثیر رویدادهای پیرامون قرار میگیرند و هیجاناتشان به شکل اغراقآمیز و تئاتری بروز مییابد.
تکانشگری
این افراد بهطور معمول نمیتوانند به خوبی بر رفتارها و تصمیمات خود کنترل داشته باشند. تکانشگری در زندگی روزمره آنها تأثیر زیادی میگذارد و ممکن است باعث بروز مشکلات زیادی شود.
اغراق در احساسات
یکی از ویژگیهای مهم افراد هیستریونیک، اغراق در احساسات و واکنشها است. این افراد برای جلب توجه دیگران، احساسات خود را بیش از حد بزرگنمایی میکنند.
گفتار مبهم
گفتار افراد هیستریونیک اغلب پر از کلیگویی و فاقد جزئیات است. آنها به ندرت وارد جزئیات میشوند و سعی دارند با کلمات مبهم و سطحی، توجه دیگران را جلب کنند.
نگرانی از ظاهر
نگرانی افراطی در مورد ظاهر و لباس خود یکی دیگر از ویژگیهای بارز افراد هیستریونیک است. این افراد دائماً به دنبال جلب توجه دیگران از طریق ظاهر و لباسهای جذاب و آراسته هستند.
دراماتیک بودن
این افراد رفتارهای نمایشی دارند و در تمام جنبههای زندگی خود تمایل دارند بهگونهای عمل کنند که توجه دیگران را به خود جلب کنند. این رفتارها معمولاً از طریق ژستها و حرکات بدن و حتی گفتارشان نمایان میشود.
مرکز توجه بودن
افراد هیستریونیک نیاز مبرم به جلب توجه دارند و اگر در مرکز توجه نباشند، ناراحت و معذب میشوند. آنها به شدت به تأیید دیگران وابسته هستند.
تغییر سریع هیجانات
هیجانات افراد مبتلا به این اختلال ناپایدار است و میتواند به سرعت تغییر کند. این ویژگی باعث میشود که این افراد در روابط میانفردی خود نیز دچار مشکلات زیادی شوند.
معیارهای تشخیصی بر اساس DSM-5
برای تشخیص اختلال شخصیت هیستریونیک، فرد باید حداقل پنج مورد از ویژگیهای زیر را داشته باشد:
- ناراحتی زمانی که مرکز توجه نیست.
این افراد در صورتی که دیگران به آنها توجه نکنند، به شدت ناراحت و معذب میشوند. - رفتار اغوای جنسی در تعاملات اجتماعی.
افراد مبتلا به این اختلال اغلب از ظاهر فیزیکی و رفتارهای جنسی برای جلب توجه استفاده میکنند. - تغییر سریع هیجانات و سطحی بودن آنها.
هیجانات افراد هیستریونیک به سرعت تغییر میکند و اغلب عمقی ندارد. - استفاده از ظاهر فیزیکی برای جلب توجه.
این افراد به شکل اغراقآمیزی به ظاهر خود توجه میکنند و از آن برای جلب توجه استفاده میکنند. - گفتار کلیگویانه و فاقد جزئیات.
آنها اغلب در صحبتهای خود به جزئیات نمیپردازند و کلیگویی میکنند. - نمایش هیجانات به شکلی مبالغهآمیز و تئاتری.
افراد هیستریونیک تمایل دارند احساسات خود را بهصورت نمایشی و مبالغهآمیز نشان دهند. - تحت تأثیر دیگران بودن.
این افراد بهراحتی تحت تأثیر نظرات و رفتارهای دیگران قرار میگیرند. - اغراق در نزدیکی روابط میانفردی.
آنها اغلب روابط خود را نزدیکتر و صمیمیتر از آنچه که واقعاً هست، تصور میکنند.
علل اختلال شخصیت هیستریونیک
علل دقیق این اختلال هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما چندین عامل میتوانند نقش داشته باشند:
ژنتیک و بیولوژی
برخی مطالعات نشان میدهند که عوامل ژنتیکی ممکن است در بروز اختلال هیستریونیک نقش داشته باشند. اگر فردی در خانواده خود فرد مبتلا به این اختلال داشته باشد، احتمال ابتلا به این اختلال در او بیشتر است.
تربیت و محیط خانوادگی
تجارب دوران کودکی، نظیر ارتباطات ناپایدار با والدین و یا توجه بیش از حد به کودک، میتواند به بروز این اختلال کمک کند. والدینی که به طور مداوم به رفتارهای نمایشی کودک پاداش میدهند، میتوانند زمینهساز شکلگیری این رفتارها شوند.
روابط اجتماعی
روابط اجتماعی ناپایدار و تأثیرپذیری از دیگران نیز ممکن است در بروز این اختلال مؤثر باشد. افرادی که دائماً به دنبال تأیید دیگران هستند، بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال قرار دارند.
پیج اینستاگرام آکادمی تلسی را دنبال کنید
درمان اختلال شخصیت هیستریونیک
درمان این اختلال معمولا شامل رواندرمانی و در موارد خاص دارودرمانی است. برخی از روشهای درمانی رایج عبارتند از:
رواندرمانی
رواندرمانی یا گفتاردرمانی یکی از اصلیترین روشهای درمانی برای این اختلال است. در این نوع درمان، تمرکز بر بهبود روابط میانفردی و کنترل هیجانات بیمار است.
درمان رفتاری شناختی (CBT)
درمان رفتاری شناختی یکی از مؤثرترین روشهای درمانی برای تغییر الگوهای فکری و رفتاری مخرب در افراد هیستریونیک است. این روش به بیماران کمک میکند تا رفتارهای نمایشی و جلب توجه خود را اصلاح کنند.
تقویت رفتارهای مثبت
تقویت رفتارهای مثبت و دادن پاداش به رفتارهای مناسب میتواند به تغییر الگوهای رفتاری افراد کمک کند. این روش به خصوص در بهبود روابط اجتماعی و کاهش رفتارهای جلب توجه مؤثر است.
تنبیه رفتارهای جلب توجه
در این روش، رفتارهای نمایشی و جلب توجه نادیده گرفته میشود تا فرد یاد بگیرد که این رفتارها برایش فایدهای ندارند.
تشخیص افتراقی
در این بخش، تفاوتهای اختلال هیستریونیک با سایر اختلالات شخصیت، از جمله اختلال شخصیت مرزی، نارسیستیک، وابسته و سوماتیک سمپتوم را بررسی میکنیم.
الف) تشخیص افتراقی با اختلال شخصیت مرزی
افراد مبتلا به اختلال مرزی (Borderline Personality Disorder) معمولاً احساس یأس و رفتارهای انتحاری بیشتری نسبت به افراد هیستریونیک نشان میدهند.
ب) تشخیص افتراقی با اختلال شخصیت نارسیستیک
در حالی که هر دو اختلال هیستریونیک و نارسیستیک به دنبال توجه و تأیید دیگران هستند، افراد نارسیستیک بیشتر به خودبزرگبینی و حسادت میپردازند.
ج) تشخیص افتراقی با اختلال شخصیت وابسته
افراد وابسته بیشتر به دنبال پذیرش و تأیید از سوی دیگران هستند، اما این رفتارهای آنها به اندازه افراد هیستریونیک هیجانی نیست.
د) تشخیص افتراقی با اختلال سوماتیک سمپتوم
هرچند این دو اختلال اغلب با هم کاموربید هستند، افراد مبتلا به اختلال سوماتیک سمپتوم بیشتر از مشکلات جسمی شکایت دارند.
کیس استادی اختلال شخصیت هیستریونیک
کیس استادی 1: دریا
دریا، زنی 28 ساله، کارمند بخش فروش یک شرکت لباس، به مطب روانشناس مراجعه کرده است. او از مشکلات متعدد در روابط اجتماعی و خانوادگی خود شکایت دارد و میگوید که دائماً احساس میکند اطرافیان به او توجه کافی نمیکنند. دریا در محیط کار به رفتارهای نمایشی و اغراقآمیز معروف است. او به شدت به ظاهر خود اهمیت میدهد و بهطور مداوم از آرایش و لباسهای جذاب استفاده میکند تا توجه همکاران و مشتریان را به خود جلب کند.
دریا در جلسات کاری و معاشرتهای اجتماعی همیشه سعی میکند در مرکز توجه باشد و اگر احساس کند که دیگران به او بیاعتنا هستند، به شدت ناراحت و معذب میشود. او در برخوردهایش اغلب از عبارات مبهم و کلی استفاده میکند و به ندرت وارد جزئیات میشود. روابط عاطفی او نیز ناپایدار است؛ بهطوری که در یک دوره کوتاهمدت با چند نفر در ارتباط بوده و به سرعت از هیجانهای مثبت به منفی تغییر موضع داده است.
دریا در دوران کودکی همیشه مورد توجه والدینش بوده و هر زمان که رفتار نمایشی یا جلب توجهکنندهای از خود نشان میداد، مورد تحسین قرار میگرفت. این زمینه تربیتی باعث شده که او در بزرگسالی نیز همچنان به رفتارهای اغراقآمیز و جلب توجهکننده ادامه دهد.
(CBT) برای دریا آغاز شد. در جلسات رواندرمانی، به او آموزش داده شد که چگونه رفتارهای نمایشی خود را کاهش دهد و توجه دیگران را به رویکردهای واقعبینانهتر جلب کند. همچنین، تقویت مهارتهای روابط میانفردی برای بهبود تعاملات اجتماعی و عاطفی او در نظر گرفته شد.
کیس استادی 2: آریا
آریا، مردی 35 ساله و یک بازیگر تئاتر محلی است. او بهطور مداوم از مشکلات ارتباطی و ناتوانی در حفظ روابط پایدار رنج میبرد. دوستان و همکاران آریا او را فردی بسیار احساسی و دراماتیک توصیف میکنند که به شدت نیازمند تأیید و توجه دیگران است. آریا معمولاً در جمعهای اجتماعی بیش از حد پرحرفی میکند و همیشه سعی دارد مرکز گفتگو باشد.
آریا در روابط عاطفی و کاریاش ناپایدار است و از مشکلات مداوم در حفظ روابط نزدیک رنج میبرد. او به سرعت از افرادی که به او توجه نمیکنند، دلسرد میشود و به سراغ افراد جدیدی میرود که بتوانند به او توجه کنند. او به شدت تحت تأثیر دیگران است و در محیطهای مختلف رفتارهای متفاوتی از خود نشان میدهد تا توجه دیگران را به خود جلب کند.
آریا از کودکی به دلیل تواناییهای هنری و استعداد بازیگریاش همیشه در مرکز توجه بوده است. خانواده و اطرافیانش او را تشویق به رفتارهای نمایشی و اغراقآمیز کردهاند که این موضوع بهمرور باعث شده آریا به شیوهای اغراقآمیز با جهان برخورد کند.
برای آریا رواندرمانی رفتاری-شناختی و جلسات مشاوره روابط میانفردی برنامهریزی شد. در طول درمان، به او آموزش داده شد که چگونه رفتارهای نمایشی خود را کنترل کند و به نیازهای درونی خود بیشتر توجه کند تا به جای وابستگی به تأیید دیگران، به تقویت عزت نفس بپردازد.
جمعبندی
اختلال شخصیت هیستریونیک، با ویژگیهای نمایشی، هیجانی و نیاز مفرط به توجه، تأثیر زیادی بر زندگی فردی و اجتماعی افراد مبتلا میگذارد. درک بهتر این اختلال و روشهای درمانی مؤثر میتواند به بهبود کیفیت زندگی این افراد کمک کند.
در نهایت لازم است به این موضوع مهم اشاره کنم که تلاش بر این بوده دید صحیحی ارائه شود اما پس از خواندن مقاله لازم است بررسیهای بسیاری صورت گیرد. هر فرد ویژگیها، نیازها و شرایط خاص خود را دارد و بنابراین، راهحل یا روش واحدی نمیتواند برای همه مناسب باشد به همین دلیل لازم است از روانشناسان و افراد متخصص در این حوزه راهنمایی گرفت.
درخواست مشاوره
اگر شما نیز به دنبال مشاوره حرفهای و تخصصی هستید، تیم مشاوران ما آماده است تا با ارائه خدمات مشاوره آنلاین، به شما در حل مشکلات و چالشهایشان کمک کند.