اختلال شخصیت وابسته Dependent Personality Disorder یا DPD یکی از انواع اختلالات شخصیتی در دسته “گروه C “است که به عنوان “شخصیتهای اضطرابی” طبقهبندی میشود. افراد مبتلا به این اختلال، به طور غیرعادی نیاز به مراقبت دارند و به دیگران وابستهاند تا برای آنها تصمیمگیری کنند و مسئولیتهای مختلف را بر عهده بگیرند. این وابستگی بیش از حد به دیگران باعث میشود که در زندگی روزمره و روابط شخصی دچار مشکلات جدی شوند. اختلال شخصیت وابسته معمولا در اوایل بزرگسالی شکل میگیرد و بدون درمان ممکن است در طول زندگی ادامه یابد.
افراد مبتلا به DPD برای تصمیمگیریهای روزمره به شدت به دیگران وابسته هستند و معمولا برای انجام فعالیتهای ساده مانند انتخاب لباس، برنامهریزی روزانه یا تصمیمگیریهای شخصی، نیاز به راهنمایی و تأیید از سوی دیگران دارند.
این افراد از طرد شدن یا جدا شدن از دیگران به شدت هراس دارند. این ترس باعث میشود که حتی در موقعیتهای ناسالم یا آسیبزا نیز به دیگران چسبندگی پیدا کنند و از ترک روابط آسیبزا پرهیز کنند.
آنها تمایلی به انجام مسئولیتهای شخصی یا تصمیمگیریهای مهم ندارند و معمولاً این وظایف را به دیگران واگذار میکنند. این رفتار به دلیل ترس از اشتباه یا انتقاد صورت میگیرد.
مبتلایان به این اختلال خود را ناتوان و بیکفایت میدانند. این احساس بیارزشی باعث میشود که تواناییهای خود را دست کم بگیرند و باور داشته باشند که بدون کمک دیگران قادر به مدیریت زندگی خود نیستند.
افراد مبتلا به DPD به شدت از تنها ماندن پرهیز میکنند. آنها همیشه به دنبال یک فرد یا گروهی هستند که بتوانند به آنها تکیه کنند، حتی اگر این وابستگی به ضرر آنها باشد. اگر فردی که به او وابسته هستند، رابطه را ترک کند، ممکن است به سرعت به فرد دیگری وابسته شوند تا این خلأ را پر کنند.
به دلیل ترس از طرد شدن یا از دست دادن حمایت، این افراد تمایل دارند که به سختی مخالفت کنند یا از بیان نظرات خود اجتناب کنند. آنها معمولاً حتی در موقعیتهایی که ممکن است نظر متفاوتی داشته باشند، برای حفظ روابط و حمایت دیگران، نظرات خود را پنهان میکنند.
اختلال شخصیت وابسته مانند بسیاری از اختلالات شخصیتی دیگر، به دلیل تعامل پیچیدهای از عوامل ژنتیکی، محیطی و تجربیات دوران کودکی ایجاد میشود. برخی از این عوامل عبارتند از:
تحقیقات نشان میدهند که وجود سابقه خانوادگی از اختلالات اضطرابی یا شخصیتی میتواند خطر ابتلا به DPD را افزایش دهد. این نشان میدهد که عوامل ژنتیکی ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند.
تربیت بیش از حد حمایتی یا کنترلگر در دوران کودکی میتواند منجر به ایجاد این اختلال شود. کودکانی که والدینشان همیشه تصمیمگیریهای مهم زندگی آنها را به عهده میگیرند و به آنها اجازه نمیدهند استقلال پیدا کنند، ممکن است در بزرگسالی به وابستگی بیش از حد به دیگران دچار شوند.
فشارهای اجتماعی و خانوادگی که فرد را به تبعیت از دیگران یا وابستگی به دیگران تشویق میکنند، میتوانند در شکلگیری این اختلال مؤثر باشند. محیطهای خانوادگی و فرهنگی که استقلال را محدود میکنند، میتوانند افراد را به سمت وابستگی به دیگران سوق دهند.
اختلال شخصیت وابسته میتواند تأثیرات منفی زیادی بر زندگی فردی و روابط شخصی افراد داشته باشد. این تأثیرات شامل موارد زیر است:
افراد مبتلا به DPD معمولا وارد روابط نابرابر میشوند، جایی که طرف مقابل مسئولیت تمام تصمیمگیریها را بر عهده میگیرد و فرد وابسته از خود کمترین اختیار را نشان میدهد.
در محیط کار، افراد مبتلا به این اختلال ممکن است از پذیرفتن مسئولیتها و تصمیمگیریهای مهم اجتناب کنند. این رفتار میتواند فرصتهای شغلی آنها را محدود کرده و از پیشرفت حرفهای آنها جلوگیری کند.
اضطراب شدید، افسردگی و احساس ناکافی بودن از جمله مشکلات رایج در این افراد است. همچنین، ناتوانی در مدیریت زندگی به صورت مستقل میتواند باعث افزایش استرس و کاهش کیفیت زندگی فرد شود.
معمولا از ترکیبی از روشهای رواندرمانی و در برخی موارد دارودرمانی استفاده میشود. اهداف درمان شامل تقویت اعتماد به نفس، افزایش مهارتهای تصمیمگیری و تشویق به استقلال است. برخی از روشهای درمانی مؤثر برای این اختلال عبارتند از:
رفتار درمانی شناختی (CBT) یکی از روشهای پرکاربرد برای درمان این اختلال است. این روش به افراد کمک میکند تا الگوهای فکری منفی خود را شناسایی و تغییر دهند و به تدریج استقلال بیشتری در تصمیمگیریها و زندگی روزمره پیدا کنند.
شرکت در جلسات گروهدرمانی به افراد کمک میکند تا با دیگرانی که مشکلات مشابه دارند، آشنا شوند و از تجربههای یکدیگر بهرهمند شوند. این محیط میتواند فرصتهای خوبی برای تقویت اعتماد به نفس و تمرین مهارتهای ارتباطی فراهم کند.
در برخی موارد، افراد مبتلا به DPD ممکن است دچار اضطراب یا افسردگی شدید شوند. در این موارد، داروهای ضدافسردگی یا ضداضطراب ممکن است به کاهش علائم کمک کنند. با این حال، دارودرمانی به تنهایی برای درمان این اختلال کافی نیست و باید همراه با رواندرمانی استفاده شود.
آرام، زنی ۲۸ ساله، از کودکی به شدت به خانوادهاش وابسته بود. او همیشه نیاز داشت که والدینش تصمیمهای مهم زندگی او را بگیرند و از هرگونه تصمیمگیری مستقلانه خودداری میکرد.
در دوران مدرسه، آرام به ندرت توانست به تنهایی با چالشها روبرو شود و همیشه به همکلاسیهای خود تکیه میکرد.
در ۲۵ سالگی ازدواج کرد و به سرعت وابستگیاش به همسرش جایگزین وابستگی به والدین شد. آرام به شدت نیازمند تأیید و حمایت همسرش در هر زمینهای بود؛ از خرید ساده تا تصمیمگیریهای مهم مالی. او برای انجام کوچکترین تصمیمات زندگی روزمره مثل انتخاب لباس یا مدیریت امور خانه، منتظر نظر همسرش میماند. این وابستگی شدید باعث شد که در بسیاری از مواقع از ترس ترک شدن یا مخالفت، خواستهها و نیازهای خود را نادیده بگیرد و کاملاً خود را در اختیار همسرش بگذارد.
این الگوها به مرور باعث شد که آرام احساس کند توانایی تصمیمگیری مستقل ندارد. هر زمان که همسرش نمیتوانست به او کمک کند یا برای مدتی دور از خانه بود، آرام دچار اضطراب و استرس شدید میشد. او به شدت از تنهایی وحشت داشت و وقتی همسرش به خاطر کارهایش سفر میکرد، به سختی میتوانست روزمرگیهای ساده را مدیریت کند.
پس از مراجعه به یک رواندرمانگر به دلیل اضطراب و استرسهای مکرر، تشخیص داده شد که آرام دچار اختلال شخصیت وابسته (DPD) است. این اختلال به وضوح در نیاز او به وابستگی به دیگران و ترس از ترک شدن و ناتوانی در تصمیمگیری مستقل نمود داشت.
درمان آرام با رفتار درمانی شناختی (CBT) آغاز شد. در جلسات درمانی، او یاد گرفت که الگوهای فکری وابستگی خود را شناسایی و به چالش بکشد. با کمک درمانگر، آرام شروع به تمرین استقلال کرد، به تدریج در تصمیمگیریهای کوچک خودمختارتر شد و مهارتهای زندگی مستقلانه را یاد گرفت. پس از چند ماه درمان، آرام بهبودهایی را در تواناییهای خود برای مدیریت زندگی روزمره تجربه کرد و توانست با اضطرابهای خود بهتر کنار بیاید.
آیدین، مردی ۳۲ ساله، در طول زندگیاش همیشه به دیگران تکیه کرده است. از دوران نوجوانی، او به شدت به والدین و بعدها دوستانش وابسته بود. آیدین به ندرت تصمیمات مهم زندگیاش را به تنهایی اتخاذ میکرد و همیشه نیاز داشت که دیگران برای او انتخاب کنند. او باور داشت که خودش قادر به انجام کارها نیست و همیشه نیاز به راهنمایی و حمایت دارد.
در دوران تحصیل، آیدین از دوستانش میخواست که برای او برنامهریزی کنند و حتی در انتخاب رشته و دانشگاه به شدت به نظر دیگران متکی بود. او بعد از فارغالتحصیلی به عنوان مدیر فروش در یک شرکت استخدام شد. او برای هر تصمیمی، حتی تصمیمات ساده روزانه مانند مدیریت تیم فروش، به شدت به حمایت و تأیید همکارانش نیاز داشت. این وابستگی به مرور باعث شد که همکاران او را فردی ناتوان در تصمیمگیری بدانند و از مسئولیتهای مهمتر محرومش کنند.
در زندگی شخصی نیز آیدین همیشه به دوستان نزدیک یا خانواده وابسته بود. او به سختی توانست رابطههای عاشقانه پایدار ایجاد کند، زیرا نیاز شدیدش به حمایت و وابستگی باعث میشد که طرف مقابل احساس خفگی کند. او از اینکه مبادا ترک شود، از بیان خواستهها و نیازهای خود اجتناب میکرد و به شدت به دیگران امتیاز میداد.
آیدین پس از تجربه افسردگی و اضطراب شدید به دلیل پایان یک رابطه عاطفی، به یک روانشناس مراجعه کرد. پس از ارزیابی دقیق، تشخیص داده شد که او مبتلا DPD است.
درمان او با استفاده از گروهدرمانی و رفتار درمانی شناختی (CBT) انجام شد. آیدین در جلسات گروهدرمانی با افرادی که مشکلات مشابهی داشتند، آشنا شد و از تجربههای آنها استفاده کرد. این فرآیند به او کمک کرد تا متوجه شود که میتواند به تدریج استقلال بیشتری کسب کند. در جلسات CBT، او یاد گرفت که چگونه از دیگران بیش از حد وابسته نباشد و تواناییهای خود را باور کند. درمانگر به او کمک کرد تا گامهای کوچکی در جهت تصمیمگیری مستقل و مدیریت بهتر زندگی بردارد. پس از چندین ماه درمان، آیدین توانست به تدریج در کار و زندگی شخصی خود تصمیمگیریهای بهتری انجام دهد و اضطراب ناشی از تنهایی و وابستگی به دیگران را کاهش دهد.
اختلال شخصیت وابسته یک اختلال جدی است که میتواند تأثیرات مخربی بر زندگی فردی و اجتماعی افراد داشته باشد. افرادی که از این اختلال رنج میبرند، به شدت به دیگران وابسته هستند و این وابستگی میتواند آنها را از زندگی مستقل و موفق باز دارد. اما با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، این افراد میتوانند به تدریج اعتماد به نفس و استقلال بیشتری پیدا کنند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. حمایتهای رواندرمانی و خانواده میتواند نقش مؤثری در این روند داشته باشد.
در نهایت لازم است به این موضوع مهم اشاره کنم که تلاش بر این بوده دید صحیحی ارائه شود اما پس از خواندن مقاله لازم است بررسیهای بسیاری صورت گیرد. هر فرد ویژگیها، نیازها و شرایط خاص خود را دارد و بنابراین، راهحل یا روش واحدی نمیتواند برای همه مناسب باشد به همین دلیل لازم است از روانشناسان و افراد متخصص در این حوزه راهنمایی گرفت.
اگر شما نیز به دنبال مشاوره حرفهای و تخصصی هستید، تیم مشاوران ما آماده است تا با ارائه خدمات مشاوره آنلاین، به شما در حل مشکلات و چالشهایشان کمک کند.
برای سیستم عامل اندروید بهتر است اپلیکیشن تلسی را نصب کنید اما در سیستمهای عاملهای IOS و Windows میتوانید توسط وب اپلیکیشن، از امکانات اپلیکیشن تلسی استفاده کنید.
در هر صورت اگر تمایلی به نصب اپلیکیشن ندارید از نسخه تحت وب در اندروید هم میتوانید استفاده کنید.
شما با نصب اپلیکیشن تلسی، علاوه بر ثبت نوبتهای مشاوره، به بقیه برنامههای علمی تلسی مانند تلسی تاک، تلسی بوک، تلسی دیسکاشن، ویدیو کست لنزما، دورهها، مقالات و بسیاری از برنامههای دیگر دسترسی خواهید داشت.