خطای شناختی اثر هالهای، مهارت تفکر انتقادی
خطای شناختی اثر هالهای مانند ویروس کرونا بسیار خطرناک، واگیردار و مسری است. منشاء این ویروس فکری خرافات، باورها و سنتهای غلط میباشد که از انسانهای قدیم به انسانهای مدرن منتقل شده است. علائم این خطای شناختی عبارتند از: تعصب شدید، تعمیم افراطی، قضاوت عجولانه، و احساسات مثبت یا منفی بیش از حد.
خوشبختانه، واکسن این ویروس کشف شده است. این واکسن تفکر انتقادی نام دارد که ۲۵۰۰ سال پیش توسط سقراط کشف شد و در اوایل قرن بیستم جان دیویی پدر تفکر انتقادی مدرن پیشنهاد داد این واکسن در محیطهای آموزشی به دانشآموزان تزریق شود. در اوایل قرن بیستم، او در کتاب «ما چگونه فکر میکنیم» با تأکید بر «تفکر تأملی» الهامبخش مربیان در رشد دادن تفکر کودکان شد. به عقیدهٔ او هدف اصلی آموزش به جای حفظ کردن طوطیوار مطالب، باید تفکر تأملی و یادگیری نحوهٔ تفکر باشد.
امروزه این واکسن در کشورهای غربی و اروپایی به دانشآموزان و دانشجویان تزریق میشود. اما متاسفانه دانشآموزان و دانشجویان کشور ما از این واکسن محروم هستند. حتی بسیاری از معلمان و استادان از وجود چنین واکسنی یا اطلاعی ندارند یا نحوهٔ تزریق آن را نمیدانند. برای مبتلا نشدن به خطای شناختی اثر هالهای و خطاهای شناختی دیگر باید مهارت تفکر انتقادی را بیاموزیم و آموزش دهیم.
راههای کنترل اثر هالهای
- از قضاوت خود آگاه باشید.
- در اولین ارتباط خود با دیگران از قضاوت کردن خودداری کنید.
- زمانی را صرف تفکر دربارهٔ قضاوت خود کنید.
- دربارهٔ چاقی یا لاغری، قد، و ظاهر افراد قضاوت نکنید.
- از خود سوال بپرسید. آیا این قضاوت درست است یا نادرست؟ پیامدها و تبعات این قضاوت چیست؟ واکنش من نسبت به کسانی که دربارهٔ من زود قضاوت میکنند چیست؟
- سعی کنید در اولین برخورد با افراد لبخند بزنید.
- از تفکر دوقطبی پرهیز کنید. به وقایع پیرامون خود با دید همه یا هیچ نگاه نکنید.
- از استدلال هیجانی و احساسی emotional reasoning استفاده نکنید.
- از تعصب شدید و تعمیم افراطی بپرهیزید.
- آرزواندیشی “wishful thinking” نکنید.
با تشکراز محمدرضا سلیمی
گرداورنده: محمد مهدی رضایی
“سوشال مدیای آکادمی تلسی”
telsi.co