چرا فرزندان اغلب از نصیحت‌های والدین خود عبور می‌کنند؟

خطای شناختی واکنشی: مقاومت در برابر محدودیت‌ها برای حفظ استقلال

خطای شناختی واکنشی پدیده‌ای روانشناختی است که در آن افراد ممکن است نسبت به چیزی که آزادیِ انتخاب، اقتدار و استقلالشان را محدود می‌کند مقاومت یا مخالفت نشان دهند و برخلاف آنچه به آنها توصیه می‌شود عمل کنند. زمانی که افراد احساس کنند آزادی‌شان در تصمیم‌گیری در معرض خطر قرار گرفته است، تلاش می‌کنند برخلاف قوانین و دستورات عمل کنند تا نشان دهند مستقل می‌اندیشند. برای مثال، زمانی که والدین با تحکم یا تهدید به فرزندانشان توصیه یا نصیحت می‌‌کنند، فرزندان هم برای حفاظت و حراست از استقلال و هویتشان از دستوراتِ والدینشان سرپیچی و برخلاف خواسته‌های آنها عمل می‌کنند.

خطای شناختی واکنشی در عرصه‌‌ی سیاست، مذهب، اجتماع و آموزش نیز روی می‌دهد؛ زمانی که حاکمان، مبلغان و معلمان افراد تحت کنترشان را به زور وادار به انجام کاری می‌کنند. حتی در زمینه‌ی سلامت هم این خطای شناختی اتفاق می‌افتد، زمانی که افراد را مجبور می‌کنند واکسن بزنند یا دارویی را مصرف کنند.

پیامدها

خطای شناختی واکنشی پیامدهایی به دنبال دارد. برای مثال، والدین تصور می‌کنند فرزندشان لجباز شده است، درحالی‌که فرزند می‌خواهد از استقلالش حراست کند. این خطای شناختی سبب تیرگی و تنش در روابط بین اعضای خانواده می‌شود. همچنین، این خطا سبب بروز ناآرامی‌های اجتماعی، به خطر افتادن سلامت افراد جامعه، کاهش بهره‌وری در سازمان‌ها و شرکت‌ها و افزایش مرگ‌ومیر در تصادفات رانندگی می‌شود.

❓چگونه از خطای شناختی واکنشی پیشگیری کنیم؟

آگاهی از خطای شناختی واکنشی اولین گام برای مقابله با این خطاست.
به استقلال فردی و شخصیت افراد احترام بگذارید.
توصیه‌هایتان را با لحنی ملایم و دلسوزانه بیان کنید.
با اعضای خانواده همدلانه گفت‌وگو کنید‌.
به همدیگر حق آزادی انتخاب و آزادی بیان بدهید.
انعطاف‌پذیر باشید و فعالانه به هم گوش دهید.

از «روان‌شناسی معکوس»² برای تشویق فرزندتان به‌منظور عمل کردن به توصیه‌هایتان استفاده کنید. روان‌شناسی معکوس یعنی مخاطب را تحریک کنید تا برعکس کاری که انتظار دارید انجام دهد و به او انگیزه دهید تا ثابت کند شما اشتباه می‌کنید. البته، از این تکنیک در مواقع خاص استفاده کنید، زیرا در صورت استفاده‌ی بیش‌ازحد یا سوءاستفاده از آن ممکن است نتیجه‌ی عکس داشته باشد.

منبع: