خلاصهٔ اصل تعاون
اصل تعاون بیان میکند که در یک گفتوگو بر همکاری و تفاهم بین طرفین تأکید شود و اندرزهای آن شامل صداقت، کمیت، ربط و منش هستند. این اصل و اندرزها شرایطی را برای یک گفتوگوی موفق و معقول فراهم میکنند. با این حال، در عمل انسانها گاهی اوقات این اصل و اندرزها را رعایت نمیکنند. این موضوع سوالاتی را در مورد شرایط گفتوگوی انسانها به وجود میآورد که در تحقیقات مرتبط با این حوزه مورد بررسی قرار میگیرند
همکاری؛ اصل مهم در گفتوگو
در گفتوگو اصل بر همکاری است. گرایس میگوید اگر در گفتوگو بنا را بر صداقت، پرهیز از گفتن حرفهای بیدلیل، پرهیز از دادن اطلاعات بیجا، پرهیز از حرفهای نامربوط، پرهیز از ابهام و ایهام و درازگویی و رعایت نظم نگذاریم، گفتوگو به نتیجه نمیرسد.
اصل تعاون پاول گرایس
پاول گرایس(Paul Grice)، فیلسوف انگلیسی معاصر (۲۲ اسفند ۱۲۹۱ – ۶ شهریور ۱۳۶۷) از فیلسوفانی بود که هر چند زبانشناس نبود، اما زبان را موضوع پژوهشهای خود قرار داده بود و میکوشید با روششناسیای آکادمیک و نه تنها با اندیشیدن صرف و حدس و گمان، به زبان بپردازد.
مهمترین یادگار پاول گرایس در این کار چیزی است که آن را اصل تعاونcooperative) principle) مینامند. در واقع گرایس با بررسی گفتوگوهای بسیار متوجه شد میان دو نفر اگر میل به همکاری و تفاهم وجود نداشته باشد گفتوگو شکل نمیگیرد، یا در نهایت به ثمر نمیرسد. به گمان او دو نفر برای این که بتوانند گفتوگو کنند باید حرف هم را بفهمند.
عین عبارتی که او به کار میبرد این است: «سهم خود را [از گفتوگو] چنان که بایسته است به عهده بگیرید، در همان مرحلهای که پیش میآید، با هدفی که میپذیرید یا در جهت گفتوگویی که مشغولش هستید در آن جهت پیش میرود.»
البته اینکه اصل تعاون گرایس به جای شکل اِخباری و گزارشی شکل امری و تجویزی دارد قطعاً جزو نقاط قوت این اصل محسوب نمیشود. انسان دانشگاهی تفکیک میان توصیف و تجویز را فراموش نمیکند. را فراموش نمیکند.
اندرزهای چهارگانه پاول گرایس
به هر حال، گرایس برای این که منظورش را از این اصل روشن و واضح بیان کند اصل تعاون را به چهار اندرز (four maxims) مجهز کرد. این چهار اندرز اصل تعاون را روشنتر و واضحتر شرح میدهند:
- اندرز کیفیت(quality): بکوشید سهم خود را با صداقت بیان کنید. او باز در توضیح همین اندرز میگوید: “نه تنها آنچه را که باور دارید خطا است، نگویید، بلکه از گفتن آنچه شواهد کافی برایش ندارید خودداری کنید.”
- اندرز کمیت(quantity): در سهم خود آن مقدار اطلاعات بگنجانید که لازم است و نه بیشتر.
- اندرز ربط(relevance): حرفهای مربوط به موضوع را بگویید. به زبان خودمانی حرف نامربوط نزنید و خارج از موضوع حرف نزنید.
- اندرز منش(manner): صریح باشید. از ابهام و ایهام و درازگویی دوری کنید و در گفتارتان منظم باشید.
نقش اصل تعاون برای داشتن یک گفتوگوی موفق
گرایس به طرز شکوهمندی محق بود. آنچه او به نام اصل تعاون و چهار اندرز آن صورتبندی کرده بود واقعاً شرایط یک گفتوگوی موفق و معقول است؛ اما بعدها دیگران متوجه شدند که علیرغم این که اصل تعاون گرایس و اندرزهایش درست است و همهٔ ما حتی اگر نتوانیم اصل تعاون را به این دقت که او بیان کرده بیان کنیم، به این اصل آگاه هستیم، اما انسانها در بسیاری از گفتوگوها این اصل و اندرزهای آن را زیر پا میگذارند.
این که چرا چنین میشود پرسشی بود که پاسخ به آن افقهای جدیدی را در پژوهش های مربوط به شرایط گفتوگو میان انسانها گشود.
منبع:
باتشکر از محمدرضا سلیمی
گرداورنده: محمد مهدی رضایی
“سوشال مدیای آکادمی تلسی”
telsi.co